بحران پاندمیک ویروس کرونا و اپیدمی هراس

امروزه علاوه بر چالش‌ها و تغییرات زیست‌محیطی مانند آلودگی آب وهوا، آلودگی‌های صوتی، آلودگی خاک با نسل جدیدی از آلودگی مواجه هستیم که انسان، تعاملات انسانی و محیط پیرامون آن را در معرض تهدید قرار داده‌است. اکنون بسیاری از کشورها، درگیر آلودگی هستند که در قامت موجودات ریز بیماری‌زا خود را نمایان نموده‌است که می‌توان بازنمود آن را در طول تاریخ مشاهده نمود که انواع موجودات ریز میکروسکوپی عامل بیماری‌های اپیدمی در تاریخ حیات جهان بودند. نقش بیماری‌های واگیردار در طول تاریخ بشر سیر تحولی و جهش تکاملی را پشت سر گذاشته‌است و این نقش به اندازه عوامل اقتصادی و نظامی حائز اهمیت است. در ماه‌های اخیر با ورود ویروس نوپدید و باز پدیدی درکشورهای مختلف، جهان با دامنه بحران تازه ای مواجه گردیده‌است که امنیت انسانی، اجتماعی، اقتصادی کشورها و جهان را با تهدید و آسیب‌پذیری مواجه نموده‌است. شکل گرفتن تهدیدات امنیتی در قالب بیماری‌های نوپدید، کوتاه شدن فواصل جغرافیای به دلیل سرعت انتقال بین‌المللی انسان وکالای تجارتی، تغییر در شیوه‌های تولید کالاهای کشاورزی، تغییر در شیوه زندگی انسان و عادات غذایی و تغییرات اکولوژیکی را باید از عوامل بسیار مؤثر در ایجاد بیماری‌های نوپدید محسوب نمود. امروزه با گسترش جمعیت و افزایش زندگی شهرنشینی و مهاجرت‌ها، درهم آمیختگی انسان‌ها با محیط شهرنشینی فضای بیشتری برای ابتلاء تعداد کثیری از انسان‌ها فراهم آمده‌است. چرخه بقاء ویروس از فردی به فرد دیگر ادامه می‌یابد و تکثیر شبکه ای از قدرت ویروس در سراسر جهان با عبور از مرزها توسط ناقلین ایجاد می‌شود. چرخه بقاء بسیاری از بیماری‌های عفونی به صورت مستقیم و غیر مستقیم از طریق تغییرات زیست‌محیطی می‌تواند بر زمان و شدت شیوع بیماری تأثیر بگذارد.
در بین عوامل بیماری‌زا، کروناویروس‌ها بیش از همه دچار تحول و تغییر شده و بیماری‌های نوپدید مشترک بین حیوان و انسان ایجاد می‌کنند. آن‌ها خانواده بزرگی از ویروس‌ها هستند که بیماری‌های مختلفی را ایجاد می‌کنند و دارای RNA تک رشته‌ای بوده و عامل بسیاری از عفونت‌های دستگاه تنفسی می‌باشند. کروناویروس و عفونت‌های مشابه کروناویروس در خوک، گاو، گربه، سگ، خفاش، خرگوش، راسو و تعداد زیادی از حیوانات وحشی توصیف شده‌است. قدرت بقاء ویروس در محیط خارج از بدن انسان و انتقال آن در اثر تماس فرد به فرد و تماس با اشیاء و محیط آلوده باعث سرعت بسیار زیاد انتشار آن در سراسر دنیا می‌شود. خصوصیت اغلب ویروس‌ها ثابت نمی‌ماند آن‌ها در شرایط معین توانایی زیادی برای تحول ژنتیکی و ایجاد نمونه‌های جدید با خصوصیت تازه دارند که می‌توانند با کسب خصوصیات آنتی ژنتیک به خوبی از سد مصونیت بدن انسان عبور کنند و در مقابل در مان و دارو مقاومت پیدا کنند. انتقال ویروس از طریق حیوانات وحشی به انسان در دسامبر ۲۰۱۹از شهر ووهان چین در بازار غذاهای دریای، مکانی که حیوانات وحشی به فروش می‌رسید و انتقال ویروس از طریق حیوانات وحشی به انسان توسط ویروسی با نام کووید ۱۹ یا تاج خورشید که از خانواده کروناویروس‌ها است و خواهر خوانده سارس نامیده می‌شود صورت گرفته‌است. به‌طور کلی کروناویروس‌ها در انسان یک بیماری تنفسی خفیف با علائم شبیه سرماخوردگی ایجاد می‌کنند، ولی توانایی ایجاد بیماری شدید تنفسی و حتی کشنده را دارند. در میان عوامل مختلف که اهمیت بیماری‌های مشترک را نشان می‌دهد، نوپدیدی و باز پدیدی بیماری‌های مشترک اهمیت ویژه‌ای دارند.
اعلام وضعیت اضطراری از سوی سازمان بهداشت جهانی به این معنا است که ویروس اکنون فراتر از مرزهای چین به یک اپیدمی جهانی تبدیل گردیده و مهار آن مستلزم مداخلات متناسبی در عوامل محیطی شامل تشخیص، پیشگیری وکنترل است که همکاری‌های همه‌جانبه در سطح ملی، منطقه ای و بین‌المللی در تخصص‌های چندگانه را طلب می‌کند. در حال حاضر ظهور پدیده اپیدمی بیماری نوپدید و پاندمی شدن آن درجهان علاوه بر تهدید بر سلامت جسمی انسان، سلامت روانی وی را دچار اختلالات هراس واضطراب کرده‌است به عبارت دیگر یکی از آ سیب‌ها و نتایج ناگوار اپیدمی واکنش ناشی از استرس است. همزمان با افزایش سطح هشدار کشورها هراس عمومی نیز افزایش چشمگیری گرفته‌است موج هراس ناشی از گسترش سریع جهانی کرونا یک پدیده روانشناختی استرس زا جمعی و جهانی را ایجاد نموده‌است که حاوی معانی بین الاذهانی مشترکی است وآن هراس نام دارد که صرف نظر از فرهنگ‌ها و مرزهای ملی این بیماری به سرعت منجر به نگرانی جامعه جهانی گردیده‌است و تعاملات بین الاذهانی کنش گران در معنای هراس واظطراب به یکدیگر پیوند خورده‌اند. از جمله عوامل هراس آلود اخبار ضد ونقیض و پخش شایعات از طریق شبکه‌های اجتماعی، احتکار ماسک‌های صورت، گران شدن برخی از اقلام مواد غذایی، طغیان ناگهانی خرید کالاهای بهداشتی وکمیابی آن‌ها، عدم اعتماد به سیستم بهداشتی کشورها توسط شهرواندان، این امر امنیت اجتماعی و روانی جامعه را کمرنگ می‌کند به عبارت دیگر تمرکز بر روی خرید کالاها یک واکنش رفتاری به احساس استرس و عدم اطمینان است و هراس ایجاد شده دوراندیشی غیرمنطقی بودن را نشانه گرفته‌است. مصرف‌کنندگان در رابطه با حل مسئله، کالاهای را خریداری می‌کنند که ممکن است در آن‌ها حس کنترل بر شرایط را تقویت کند زیرا احساس کنترل کمتر نسبت به محیط خود باعث افزایش استرس می‌گردد. هراس یک حالت روانی است که به مرور با شرطی شدن در برابر محرک تهدید آمیز حاصل می‌شود و جامعه با اختلال اضطرابی، وسواس فکری مواجه می‌سازد. سرعت هجوم شهروندان به داروخانه‌ها و مراکز پخش کالاهای بهداشتی برای خرید لوازم بهداشتی یک پاسخ طبیعی رفتاری به از دست دادن کنترل روانی است. تمرکز برروی خرید کالاهای یک واکنش رفتاری به احساس استرس و عدم اطمینان است. مصرف‌کنندگان در رابطه با حل مسئله کالاهای را خریداری می‌کنند که ممکن است در آن‌ها حس کنترل را تقویت کند و این اولویت به دلیل ارتباط محصولات با حل مسئله یا توانایی آنها برای کمک به مدیریت یک مشکل است واحساس کنترل کمتر نسبت به محیط خود باعث افزایش استرس می‌گردد. هراس یک حالت روانی است که به مرور با شرطی شدن در برابر محرک تهدید آمیز حاصل می‌شود.
بسیاری از فعالیت‌های افراد در شرایط اپیدمی محدود گشته و این وضعیت فرد را دچار اضطراب، خشم، افسردگی، سردرگمی می‌کند و بحران روانی مشخصه دیگر ویروس کرونا است. حوادث ناگواری که اذهان جمعی شهروندان را در خود فرو می‌برد بسیار تکان دهنده است زیرا آن‌ها این احساس را که زندگی زیبا و تا حد معقولی ایمن می‌باشد را تحت تأثیر قرار داده. ترس‌های جمعی شامل جنگ، بلایای طبیعی، بیماری‌های واگیر دار و اکنون در سال ۲۰۲۰ جهان در اپیدمی ترس فرورفته است. تمامی این استرس‌ها در بخشی از مغز با نام آمیگدال یا بادامه که نقش اصلی در درک احساسات و ایجاد پاسخ و مسئول تظاهرات هیجانی است ذخیره می‌شود و تکرار هرروزه ادراک تهدید ناشی از تلاطم محیط تنش زا پیرامونی آمیگدال را فعال تر و باعث ترشح هورمون‌های استرس زا در بدن می‌گردد که نتیجه آن کاهش سیستم ایمنی بدن است و بر کاهش کیفیت زندگی می‌افزاید در این شرایط برخی از افراد دچار اختلال پانیک یا حمله هراس شده همراه با خود بیمار پنداری افراد مبتلا تحت تأثیر واکنش‌های جسمی مانند حالت تهوع، تنگی نفس وفشار بر قفسه سینه قرار می‌گیرند.
حکومت‌های کمتر توسعه یافته وکم درآمد با سیستم بهداشتی ضعیف علاوه بر ناتوانی در کنترل اپیدمی در سطح کشورشان از آسیب‌های روانی نیز مصون نیستند و سطح رشد در این کشورها در پی شیوع اپیدمی آهنگی به مراتب کندتر از گذشته خواهد گرفت.

نتیجه آنکه:
بیماری‌های واگیردار در گروه تهدیدات نرم‌افزاری قرار می‌گیرند که علاوه بر صدمات اقتصاد داخلی کشورها بر اقتصاد جهانی نیز ضربه می‌زنند. در شرایط بحران کووید ۱۹ ورود و نقش پررنگ سازمان بهداشت جهانی در جهت همکاری گامی مؤثر برای وابستگی متقابل کشورها در جهت صلح وامنیت است. با افزایش مشارکت‌های مالی کشورها و تقویت عملکردها و ترویج امنیت بهداشتی به عنوان حرکت کشورها از فاز خودیاری به فاز همکاری و وابستگی متقابل را ضرورت بخشیده‌است.
از جنبه بین‌المللی نخست: بحرانcovid 19 آسیب‌پذیری سیستم‌های بهداشتی و اهمیت آمادگی کشورها را در شرایط بحرانی و وابستگی متقابل نظام بهداشتی بین‌المللی را نشان می‌دهد. بر همین اساس سرعت عمل کشورها و سازمان‌های بین‌المللی در جلوگیری از انتقال فرد به فرد در ویروس منجر به خاموشی همه‌گیری می‌شود. بنابراین اولین جنبه مبارزه با عفونت‌ها معمولاً پیشگیری وکنترل اپیدمی است و تصمیم‌گیری سریع سازمان بهداشت جهانی وسازمان‌های مدیریت بحران و استفاده کشورها از توصیه‌های بین‌المللی. دوم: سازمان‌های ملی، منطقه ای و بین‌المللی برای بهینه‌سازی منابع بهداشتی و دارویی و تولید واکسن همکاری گسترده‌ای داشته باشند. در سطح ملی نخست: هماهنگی سازمان‌های مختلف دولتی و غیردولتی مورد نیاز است. دوم: سازگاری رفتاری انسان وخود مدیریتی درراستای کاهش استرس وسلامت روانی در مدت زمان قرنطینه سوم: توجه آگاهانه به نحوه تغذیه وبهداشت فردی وعمومی چهارم :این بحران به شدت بر زنجیره عرضه وتقاضای تجهیزات بهداشتی ودرمانی داخلی تأثیر گذار است. پنجم: تدابیر محافظتی عبارت‌اند از: قرنطینه شهرهای آلوده، توجه به تمام طبقات جامعه وکاهش نابرابری اجتماعی، استراتژی تشخیص، پیشگیری وکنترل، توزیع مواد غذایی با قیمت مناسب، توزیع ملزومات بهداشتی، قرنطینعه داوطلبانه وآگاهانه شهروندان یا قرنطینه اجباری شهرها به دلیل عدم تمایل و ناآگاهی برخی از شهروندان ، کنترل در فرودگاهای ورودی بی اثر است چرا که میزبان ناقل در دوره کمون بیماری علائمی ندارد. جزیره ای شدن کشورها درگیر و بسته شدن مرزها، تعلیق ارتباطات هوایی، پوشیدن ماسک‌های جراحی، عدم استفاده از مواد غذایی تراریخته واستعمال دخانیات به دلیل آسیب به سیستم تنفسی در شرایط فعلی.

منابع

1.صباغیان ، حسین ،(1384)، مروری بر بیماری ها ی مشترک نو پدید و باز پدید ،مجله تخصصی اپیدمولوژی ایران ،دوره 1 ،شماره 3 و4

2.رحیمی ،غلام رضا ، (1389) ، سازمان بهداشت جهانی ،مجله دانشکده پیراپزشکی ارتش جمهوری اسلامی ایران ، سال پنجم ،شماره 1

3.زیتلن ،ایروینگ (1375) ساجدس ،مریم ، جهان بین الاذهانی زندگی روزمره ، فصلنامه فرهنگ

4.عزیزی ،مریم ، براتی ، محمد (1393)،مروری بر اختلالات اضطرابی واقدامات پرستاری آن ،مجله دانشکده پیراپزشکی ارتش جمهوری اسلامی ایران ،سال نهم ،شماره 1

5.ذریه زهرا ،سید جلیل ،ظریف منش ،طیبه ،اورعی ،فرشته (1392) اولین کنفرانس ملی راهکارهای دستیابی به توسعه پایدار در بخش های کشاورزی ،منابع طبیعی ومحیط زیست

6.Kramer Alexander ,Kretzschmar Mirjam ,Krickeberg Klaus (2010)Modern Infectious Disease Epidemiology Concepts ,Methods .Mathematical Models ,AND Public Health ,Verlag New York.

7. L.Barreto Mauricio , Hage Camo Eduardo ,Gloria Teixeira Maria ,(2006) ,Infectious Diseases E pidemology ,community Health

8.www.actasanitaria.com_coronavirus _from_wuhan(china).covid 19.what you need to know avoid apanic epidemic.

9.https:// Knowledge .insead.edu// economics -fiance/the psychology -behind-coronavirus -panic- buying