امروزه اهمیت و جایگاه میراث فرهنگی و کارکردهای پژوهشی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و هویتی آن بر کسی پوشیده نیست. به‌واسطه همین اهمیت و تأثیرات بنیادین است که جوامع مختلف سعی در حفظ، شناخت و شناساندن میراث فرهنگی خود دارند. کشور ما نیز به واسط پیشینه تاریخی و فرهنگی بسیار غنی، آثار و محوطه‌های تاریخی-فرهنگی بسیاری را در خود جای داده است؛ موضوعی که ضرورت حفاظت و پژوهش در حوزه میراث فرهنگی را در کشور دوچندان می‌کند. بااین‌حال، میراث فرهنگی در ایران با چالش‌های چندی روبرو است. از طرفی وسعت زیاد کشور، تعداد بسیار زیاد محوطه‌های تاریخی و باستانی و تعدد عوامل و نهادهای تأثیرگذار بر محوطه‌های باستانی، پایش و حفاظت از این آثار و محوطه‌ها را به امری دشوار و هزینه‌بر بدل کرده و از دیگر سو فقدان آگاهی عمومی نسبت به اهمیت و کارکردهای میراث فرهنگی و بی‌توجهی به مقوله میراث فرهنگی در سیاست‌گذاری‌های کلان کشور موجب تخریب بسیاری از محوطه‌های باستانی در اثر فعالیت‌های عمرانی، توسعه کشاورزی و حفاری‌های غیرمجاز شده است. در حقیقت چنان‌که تجربه جهانی نیز به‌خوبی نشان داده است، حفاظت مؤثر و موفق از میراث فرهنگی نه در توان و امکانات یک سازمان یا نهاد که درگرو شکل‌گیری یک عزم ملی و جلب مشارکت و حمایت‌های عمومی و همچنین همکاری نهادهای مختلف مدنی و دولتی و بهره‌برداری از ظرفیت‌های این نهادها در امر حفاظت و پژوهش در حوزه میراث فرهنگی است.
مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری به‌عنوان نهادی که وظیفه تدوین، صورت‌بندی و ترویج گفتمان رئیس‌جمهور، انجام تحقیقات راهبردی درباره راهبردها و اولویت‌های ملی، طراحی طرح‌های لازم برای محقق ساختن راهبردهای ملی و پیشنهاد آن به رئیس‌جمهور و ارزیابی اثربخشی سیاست‌ها، برنامه‌ها و اقدامات دستگاه‌های اجرایی دولت را بر عهده دارد، بنا بر وظیفه ذاتی خود و با تشکیل کارگروه میراث فرهنگی از یک‌سو درصدد ارزیابی و نهادینه کردن کارکردها و تأثیرات میراث فرهنگی در حوزه‌های اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، هویتی و زیست‌محیطی است و از دیگر سو به دنبال بررسی موانع، مشکلات و آسیب‌های حوزه میراث فرهنگی است تا بستر مناسبی برای طرح اهمیت و ضرورت توجه به میراث فرهنگی در سیاست‌های کلان کشور فراهم آورد. این هدف از یک‌سو با انجام پژوهش‌های راهبردی و ارتباط و اخذ نظرات متخصصان و از سوی دیگر با ارتباط مستقیم با رئیس‌جمهور به‌منظور دادن مشورت و اخذ دستورات لازم عملی خواهد شد. درنهایت هدف آن است تا این طرح به‌عنوان یکی از دستاوردهای مهم دولت دوازدهم در حوزه میراث فرهنگی شناخته و معرفی شود.
مهم‌ترین اهداف این طرح:
- آسیب‌شناسی و بررسی عوامل مؤثر در تخریب میراث فرهنگی و تقویت سازوکارهای حفاظت از میراث فرهنگی
- شناخت و اصلاح رویه‌های مخرب در حوزه‌های سازمانی و ساختاری، قانونی و اجتماعی
- ایجاد هماهنگی و استفاده از ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های نهادها و سازمان‌های مختلف دولتی و مدنی در حوزه حفاظت، پژوهش و تبیین و معرفی اهمیت حوزه میراث فرهنگی در جامعه
- تنوع‌بخشی به روش‌های تأمین منابع مالی پروژه‌های میراث فرهنگی و بهره بردن از منابع غیردولتی
- تبیین و نهادینه کردن اهمیت و کارکردهای اجتماعی، هویتی، اقتصادی و فرهنگی میراث فرهنگی
- تبیین نقش میراث فرهنگی به‌عنوان عاملی تأثیرگذار در اقتصاد محلی و ارزش‌آفرین برای جوامع پیرامونی و بهره بردن از این کارکرد در راستای حفظ میراث فرهنگی
- تبیین و نهادینه کردن نقش گردشگری فرهنگی به‌عنوان عاملی مهم در توسعه پایدار
- تبیین و نهادینه کردن گردشگری فرهنگی به‌عنوان بدیلی برای کشاورزی و صنعت وابسته به آب و در معرض خطر و جلوگیری از مهاجرت لگام‌گسیخته
- مشارکت دادن جوامع محلی و بهره‌برداری از حمایت مردمی در حفاظت از میراث فرهنگی
علاوه بر طرح مباحث نظری و برگزاری نشست‌های تخصصی و گفتگوهای راهبردی، مرکز درصدد است تا اهداف فوق را از طریق رصد و پایش یک پروژه موردی محقق سازد. انتخاب این مورد بر اساس معیارها و عوامل متعدد، ازجمله اهمیت و ظرفیت‌های پژوهشی، وضعیت حفاظتی، ظرفیت ایجاد رونق اقتصادی از طریق گردشگری فرهنگی و ظرفیت کمک به حل بحران‌های زیست‌محیطی، هویتی و اجتماعی از طریق تبیین کارکردهای هویتی و اجتماعی میراث فرهنگی انجام شده و با توجه به این موارد، محوطه بازه‌هور خراسان رضوی به‌عنوان نمونه موردی انتخاب شده است.
خلاصه این نشست:
در ابتدای نشست دکتر سجاد فتاحی، کارشناس ارشد مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری با اشاره به اهمیت، کارکردها و تأثیرات اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی میراث فرهنگی و نقش این میراث در شکل‌گیری و تقویت هویت ملی و انسجام فرهنگی، پرداختن به موضوع میراث فرهنگی در سیاست‌گذاری‌های کلان کشور را امری ضروری دانست. وی در ادامه غفلت چند دهه‌ای از موضوع میراث فرهنگی به‌منزله یک سرمایه کلان اجتماعی را سبب از دست دادن بخشی از آثار تاریخی-فرهنگی کشور و همچنین محروم ماندن کشور از پتانسیل‌ها و کارکردهای میراث فرهنگی و درنتیجه ایجاد برخی بحران‌های اجتماعی و فرهنگی در کشور برشمرد و پرداختن به میراث فرهنگی را برای جلوگیری از بحران‌های اجتماعی، اقتصادی، زیست‌محیطی و تقویت هویت ملی ضروری دانست.
آقای فتاحی در ادامه هدف از ورود مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری به حوزه میراث فرهنگی و تشکیل کارگروه میراث فرهنگی را بررسی و نهادینه کردن اهمیت و کارکردهای میراث فرهنگی در حوزه‌های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و محیط‌زیستی و پر کردن خلأ بی‌توجهی به این میراث در دهه‌های گذشته و تبدیل کردن میراث فرهنگی به اولویت سیاست‌گذاران در ایران برشمرد.
وی دلیل انتخاب محوطه بازه‌هور به‌عنوان یک نمونه موردی را بررسی یک نمونه عینی و مشخص به‌منظور آسیب‌شناسی و بررسی مشکلات حوزه میراث فرهنگی و همچنین زمینه‌سازی و تسهیلگری مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری برای هم‌افزایی دستگاه‌های دولتی، بخش خصوصی، جامعه مدنی و نهادهای بین‌المللی برای داشتن تجربه موفق در زمینه حفظ، احیا و بهره‌برداری پایدار از ظرفیت میراث فرهنگی در حوزه‌های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و هویتی دانست. دکتر فتاحی همچنین با اشاره به نقش گردشگری مبتنی بر میراث فرهنگی در توسعه اقتصادی پایدار مناطق مختلف کشور، آن را جایگزین مطلوبی برای کشاورزی و صنعت مبتنی بر مصرف آب دانست و خواستار همکاری با وزارت نیرو در این رابطه شد.
در ادامه نشست دکتر میثم لباف‌خانیکی، استادیار گروه باستان‌شناسی دانشگاه تهران و سرپرست کاوش‌های باستان‌شناسی محوطه بازه‌هور به معرفی و بیان وضعیت این محوطه و ظرفیت‌های آن به‌عنوان یک نمونه موردی برای نهادینه کردن اهمیت و کارکردهای میراث فرهنگی پرداخت. وی محوطه بازه‌هور را یک مورد از هزاران محوطه تاریخی و باستانی در کشور دانست که می‌توانند از طریق تأثیرات و کارکردهای فرهنگی، اجتماعی، هویتی، سیاسی و اقتصادی نقش و تأثیر مهمی در توسعه پایدار کشور داشته باشند.
بخش نخست سخنان دکتر لباف پیرامون اهمیت و جایگاه محوطه بازه‌هور در مطالعات باستان‌شناسی ایران بود. چهارطاقی بازه‌هور تنها چهارطاقی برپای باقی‌مانده از دوران پیش از اسلام در شرق فلات ایران و حوزه ایران فرهنگی و اولین اثر باستانی استان خراسان و سی‌ونهمین اثر باستانی ایران است که در سال 1310 در فهرست میراث فرهنگی کشور به ثبت رسیده است. این مجموعه که متشکل از یک چهارطاقی، محوطه استقراری، گورستان و بنای موسوم به قلعه دختر و یا قصر دختر است، در بخش احمدآباد شهرستان مشهد و در فاصله 75 کیلومتری شهر مشهد و 70 کیلومتری تربتحیدریه و در مسیر ارتباطی قدیم خراسان-سیستان و در فاصله یک کیلومتری جاده اصلی ارتباطی تربتحیدریه-مشهد واقع شده است. ازآنجاکه استان خراسان و مناطق شرقی ایران علیرغم اهمیت بسیار در تاریخ و فرهنگ ایرانی چندان موردتوجه باستان‌شناسان نبوده‌اند، کاوش در مجموعه بازه‌هور می‌تواند تعدادی از مهم‌ترین پرسش‌های ما را پاسخ دهد و به شناخت وضعیت فرهنگی شرق ایران در دوره ساسانی کمک کند. ازاین‌رو از سال 1393 مطالعات باستان‌شناسی در این مجموعه با مشارکت دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران و پژوهشگاه میراث فرهنگی کشور آغاز شده است. این مطالعات تاکنون منجر به کشف یک تالار ستون‌دار در کنار چهارطاقی و یک فضای ستون‌دار با دیوارها و ستون‌های گچ‌بری منحصربه‌فرد در قلعه دختر شده و بدین ترتیب این محوطه را به موزه‌ای بی‌نظیر از معماری ایرانی و گچ‌بری‌های دوره ساسانی و یکی از مهم‌ترین محوطه‌های باستانی ایران بدل کرده است. کشف کتیبه‌های پهلوی ساسانی به‌عنوان اسناد تاریخی دست‌اول از شرق ایران می‌تواند نقش مهمی در شناخت این منطقه در دوره ساسانی داشته باشد.
وجود کاروانسرای شاه‌طهماسبی رباط سفید در 1000 متری چهارطاقی که در صورت مرمت می‌تواند به یک پایگاه پژوهشی و گردشگری در منطقه تبدیل شود، در کنار بافت تاریخی زیبای روستای بازه‌هور عواملی برای جذب گردشگر به شمار می‌روند. همچنین وجود آثار و محوطه‌هایی از دوران پیش‌ازتاریخ تا دوره قاجار در فاصله اندکی از محوطه بازه‌هور می‌تواند دشت بازه‌هور را به موزه‌ای کوچک و درعین‌حال جامع برای آشنایی مردم با میراث فرهنگی و جذب گردشگر بدل کند. نزدیکی به شهرهای مشهد و تربتحیدریه و جاده مواصلاتی این دو شهر امکان دسترسی مناسب به این محوطه را برای گردشگران فراهم می‌کند.
علیرغم اهمیت بسیار زیاد مجموعه بازه‌هور در مطالعات میراث فرهنگی کشور و با وجود تصویب حریم اثر در سال 1354، در سال‌های گذشته عوامل متعددی ازجمله احداث خط لوله نفت، ایجاد راه‌های دسترسی محلی، احداث کمپ آموزش‌وپرورش، ساخت خانه در حریم و پارک خودرو و نگهداری دام در داخل بنا به محوطه بازه‌هور آسیب زده است. همچنین در صد سال گذشته محوطه توسط حفاران غیرمجاز و غارتگران میراث فرهنگی آسیب‌های جبران‌ناپذیری دیده است. این حفاری‌های غیرمجاز با آغاز مطالعات علمی در محوطه از سال 1393 و اهتمام گروه کاوش به آگاهی‌رسانی به ساکنان محل کاهش یافته است،
تا جایی که امروزه حفاظت و نگهداری از این محوطه به دغدغه دهیاری، شورای اسلامی روستا و بخشداری تبدیل شده است. ازاین‌رو ادامه مطالعات باستان‌شناسی در محوطه بازه‌هور نه‌تنها نقش مهمی در گسترش آگاهی‌های تاریخی ما و شناخت فرهنگ ایرانی خواهد داشت، بلکه با افزایش آگاهی‌های عمومی می‌تواند نقش مهمی در کاهش آسیب‌های وارده به محوطه ایفا کند.
بخش دیگری از سخنان دکتر لباف به نقش میراث فرهنگی و کاوش باستان‌شناسی در محوطه بازه‌هور در حل مشکلات اجتماعی و زیست‌محیطی منطقه اختصاص داشت. در حال حاضر خشک‌سالی و بحران آب ازجمله مهم‌ترین مشکلات منطقه به شمار می‌روند. این خشک‌سالی موجب کاهش آبدهی قنات‌ها و درنتیجه حفر چاه‌های غیرمجاز در دشت بازه‌هور-رباط سفید شده است. با کاهش منابع آب در دشت بازه‌هور-رباط سفید بازدهی کشاورزی در این منطقه کاهش یافته و درنتیجه ساکنان منطقه به شهرهای مجاور مهاجرت کرده و یا به دامداری و استخراج گچ از کوه‌های منطقه روی آورده‌اند. همه این عوامل موجب توقف تولید و اقتصاد، تخریب محیط‌زیست و مهاجرت و بحران‌های اجتماعی شده است. در این میان شناخت و معرفی آثار تاریخی منطقه می‌تواند به تبیین هویت تاریخی مشترک ساکنان آن و در نتیجه تقویت وحدت اجتماعی منجر شود. همچنین گردشگری مبتنی بر میراث فرهنگی می‌تواند با پیشنهاد شیوه‌های اقتصادی مبتنی بر بهره‌کشی کم‌تر از زمین و منابع آب، نقش بسیار مهمی در حل بحران‌های زیست‌محیطی، اقتصادی و اجتماعی داشته و موجب شکل‌گیری اشتغال و توسعه اقتصادی پایدار در منطقه شود. تمام این موارد موجب درک سودمندی میراث فرهنگی مشترک مردم منطقه و درنتیجه تشویق به حفظ میراث توسط مردم و دولت خواهد شد. نتیجه تمام این اقدامات حفظ محیط‌زیست و بقای زیست‌بوم خواهد بود.
در ادامه و پس از ارائه دکتر لباف حاضران به بحث و تبادل‌نظر پیرامون موضوع جلسه پرداختند.
در ابتدا دکتر بهروز عمرانی، رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری به مرور اهمیت و کارکردهای میراث فرهنگی ملموس و ناملموس و همچنین بررسی آسیب‌های حوزه میراث فرهنگی در 3 حوزه حفاظت، آموزش و پژوهش پرداخت. او ضمن استقبال از ورود مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری به حوزه میراث فرهنگی و طرح محوطه بازه‌هور به‌عنوان یک نمونه موردی، خواستار نگاه کلی‌تر و ریشه‌ای‌تر مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری به مشکلات میراث فرهنگی و طرح مباحث کلان و آسیب‌شناسی وضعیت فعلی میراث فرهنگی و ارائه راهکارهای جامع برای بهبود این وضعیت شد.
دکتر عمرانی:
- انتقاد از سیاست‌زدگی در مدیریت میراث فرهنگی و غالب شدن نگاه سیاسی و ورود سیاسیون به‌جای متخصصان به حوزه مدیریت سازمان در دهه گذشته؛
- انتقاد از به حاشیه رانده شدن میراث فرهنگی، به‌عنوان مهم‌ترین وظیفه و رکن سازمان، در فرایند ادغام سه بخش میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری؛
- لزوم تجدیدنظر در سامانه خدمات دولت در حوزه میراث فرهنگی که موجب وارد آمدن آسیب‌های جدی به آثار تاریخی و فرهنگی کشور می‌شود؛
- ضرورت بهره بردن از تجربیات گذشتگان و میراث فرهنگی ملموس و ناملموس در مواجهه با مشکلات و چالش‌های امروزی کشور، خصوصاً در حوزه‌های مدیریت آب و محدودیت‌ها و مشکلات زیست‌محیطی؛
- ضرورت تقویت و بازنگری در عملکرد یگان حفاظت میراث فرهنگی؛
- ضرورت فرهنگ‌سازی و جلب مشارکت مردمی و فعالیت انجمن‌های مردم‌نهاد در حفاظت و پایش میراث فرهنگی؛
- ضرورت بازنگری در سیستم آموزش در حوزه میراث فرهنگی؛
- اهمیت برنامه‌ریزی برای حفظ آثار فرهنگی و تاریخی برای رسیدن به توسعه پایدار؛
- اهمیت دادن به میراث فرهنگی ناملموس در کنار میراث ملموس؛
- حفاظت و اولویت دادن به میراث فرهنگی به‌عنوان زیربنا و مهم‌ترین عامل جذب گردشگر در کشور؛
- اهمیت بررسی مخاطرات گردشگری در تنظیم هر پلان مدیریتی و ممانعت از بهره‌کشی بی‌رویه از میراث فرهنگی در فرایند جذب گردشگر.
در ادامه نشست دکتر روح‌الله شیرازی، رئیس پژوهشکده باستان‌شناسی ضمن استقبال از طرح موضوع محوطه بازه‌هور و ورود مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری به مباحث میراث فرهنگی، موضوع میراث فرهنگی را دغدغه اصلی و بزرگ‌ترین چالش کشور دانست و ادامه داد که اگرچه بررسی محوطه بازه‌هور توسط مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری به‌عنوان یک نمونه و مطالعه موردی می‌تواند تأثیرگذار و راهگشا باشد، بااین‌حال در کنار این نمونه موردی نیازمند نگاه کلان و گسترده نیز هستیم. وی میراث فرهنگی را شیرازه و عامل پیوند اقوام ایرانی و انسجام ملی دانست و با اشاره به اهمیت خراسان به‌عنوان مهد تمدن و فرهنگ ایرانی-اسلامی و ناشناخته بودن مناطق شرقی ایران مانند خراسان و سیستان از منظر مطالعات باستان‌شناسی، بر لزوم توجه بیشتر به شرق ایران در این مطالعات تأکید کرد. وی در ادامه با اشاره به ارتباطات و پیوندهای زبانی-فرهنگی با آسیای میانه و ایران فرهنگی خواستار توجه به میراث فرهنگی مشترک در حوزه ایران فرهنگی و همکاری مشترک با کشورهای حوزه ایران فرهنگی شد.
دکتر شیرازی همچنین با اشاره به جلسه برگزارشده در اداره کل میراث فرهنگی استان خراسان رضوی در خردادماه 1397 و توافقات انجام‌شده پیرامون اقدامات اضطراری حفاظتی برای محوطه بازه‌هور، از اجرایی نشدن این توافقات ابراز ناخرسندی کرد.
در ادامه دکتر وحید قربانی، سرپرست معاونت عمرانی استانداری خراسان رضوی، ضمن استقبال از طرح محوطه بازه‌هور به‌عنوان یک نمونه موردی برای بررسی وضعیت و مشکلات میراث فرهنگی، ورود مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری به موضوع و اجرای این پروژه را مهم و سازنده دانست. دکتر قربانی افزود که در کنار اهمیت و کارکردهای ذاتی میراث فرهنگی، در صورتی می‌توان به جلوگیری از سودجویی‌های اقتصادی و کاوش‌های غیرمجاز و حفظ این میراث امیدوار بود که کارکردها و تأثیرات آن در عرصه‌های عمومی، خصوصاً حوزه اقتصادی از طریق گردشگری فرهنگی دیده شود.
دکتر قربانی:
- ضرورت رسیدن به توسعه پایدار و برقراری ارتباط منطقی میان توسعه و میراث فرهنگی و محیط‌زیست؛
- انتقاد از روند ناقص ادغام میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در یک سازمان واحد؛
- انتقاد از تعارض و فقدان ارتباط منطقی و دوطرفه میان میراث فرهنگی و گردشگری در پیکره سازمان؛
- ضرورت ایجاد یکپارچگی و ارتباط منطقی میان میراث فرهنگی و گردشگری، به‌گونه‌ای که گردشگری موجب حفظ میراث فرهنگی و میراث فرهنگی سبب رونق گردشگری شود؛
- ضرورت یکپارچگی و ارتباط منطقی معاونت میراث فرهنگی و گردشگری جهت تسهیل فرایندهای اجرایی در استان‌ها؛
- تأکید بر قابلیت محوطه بازه‌هور به‌عنوان نمونه مناسبی برای برقراری توازن بین دو حوزه میراث فرهنگی و گردشگری؛
- تأکید بر قابلیت محوطه بازه‌هور به‌عنوان نمونه مناسبی برای حفظ میراث فرهنگی در کنار توسعه اقتصادی با محوریت گردشگری؛
- ضرورت تطبیق گردشگری با توانمندی‌ها و ویژگی‌های فرهنگی، زیست‌محیطی و میراث فرهنگی منطقه و احترام به فرهنگ میزبان به‌منظور رسیدن به توسعه پایدار در هر نوع طرح توسعه گردشگری؛
- اهمیت طراحی برنامه جامع و ارزیابی مخاطرات گردشگری در مدل پیشنهادی مطالعات باستان‌شناسی در محوطه بازه‌هور؛
در ادامه جناب آقای مرادخواه، بخشدار بخش احمدآباد که به نمایندگی از فرماندار شهرستان مشهد در نشست حضور داشت، ضمن استقبال از این طرح از تأکید فرماندار شهرستان مشهد بر پیگیری مطالعات باستان‌شناسی و گردشگری در محوطه بازه‌هور به‌عنوان گامی مهم در اقتصاد پایدار در منطقه خبر داد. او در ادامه با اشاره به اهمیت جاده ارتباطی شمال-جنوب در منطقه در طول تاریخ و وجود رباط‌های مختلف در مسیر این راه، از عبور 51 درصد از 30 میلیون زائر شهر مشهد از بخش احمدآباد شهرستان مشهد خبر داد. مرادخواه با ذکر این نکته که ایران‌خودرو به‌عنوان معین اقتصادی منطقه انتخاب شده است از تمایل سرمایه‌گذار بخش خصوصی برای مرمت و احیای رباط‌های شریف‌آباد و همچنین رباط سفید خبر داد. بخش دیگر سخنان مرادخواه به وضعیت حفاظتی محوطه بازه‌هور و ضرورت حفاظت فوری از آن اختصاص داشت. وی با انتقاد از حفاری‌های غیرمجاز در رباط‌های تاریخی منطقه و همچنین محوطه بازه‌هور، خواستار رسیدگی اضطراری به این محوطه شد. وی در پایان رونق گردشگری با محوریت بازه‌هور را در توسعه اقتصادی منطقه و ممانعت از مهاجرت به شهرها و همچنین حل مشکلات آب و محیط‌زیست واجد اهمیت بسیار دانست و پیش‌بینی کرد که این محوطه با استقبال بی‌نظیر گردشگران روبرو شود.
در ادامه دکتر غلامرضا کریمی دوستان، رئیس دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران ضمن استقبال از طرح موضوع میراث فرهنگی در مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری، با اشاره به اهمیت باستان‌شناسی در شناخت هویت فرهنگی ایران فرهنگی ابراز امیدواری کرد که طرح مسئله بازه‌هور در مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری بتواند اهمیت میراث فرهنگی را برای مسئولان کشور نهادینه کند. کریمی دوستان با اشاره به توان بالای دانشگاه تهران در مطالعات باستان‌شناسی نسبت به ادامه مشارکت علمی دانشگاه تهران و نقش حداکثری اساتید و دانشجویان این دانشگاه در این مطالعات ابراز امیدواری کرد.
دکتر فرید جواهرزاده، مشاور و رئیس حوزه مدیرکل اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان خراسان رضوی با استقبال از ورود مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری به موضوع میراث فرهنگی و گردشگری، اهمیت دادن به میراث فرهنگی و گردشگری فرهنگی را به‌عنوان راهکاری برای برون‌رفت از مشکلات فعلی کشور معرفی کرد و با استقبال از انتخاب محوطه بازه‌هور و تبدیل موضوع به یک موضوع ملی و استراتژیک، ابراز امیدواری کرد که این پروژه در صورت مشارکت و مسئولیت‌پذیری تمام دستگاه‌های ذی‌ربط بتواند دستاوردهای بین‌المللی گسترده‌ای برای میراث فرهنگی ایران به همراه آورد. دکتر جواهرزاده با اشاره به ظرفیت‌های متنوع محوطه بازه‌هور، سه رویکرد کوتاه‌مدت شامل حفاظت، میان‌مدت شامل کاوش و ساماندهی و بلندمدت شامل ایجاد سایت-موزه با کاربری گردشگری فرهنگی را برای این محوطه پیشنهاد داد. او با ذکر این موضوع که پیگیری هر یک از موارد فوق نیازمند مصوبه و مجوز و برنامه‌ریزی اعتباری از طرف مرکز است، خواستار همکاری استانداری خراسان رضوی و سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری کشور با اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری خراسان رضوی برای تشکیل کارگروه‌های سه‌گانه برای پیگیری موضوعات سه‌گانه فوق شد.
جواهرزاده در ادامه با انتقاد از روند ادغام سه حوزه میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری در پیکره سازمان واحد و با اشاره به وجود مشکلات عدیده در بدنه سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری و نیاز به چابک سازی بدنه سازمان، گردشگری فرهنگی بر پایه میراث فرهنگی را راهکار برون‌رفت از مشکلات ناشی از جنگ اقتصادی دانست.
در ادامه آقای پیاده از مرکز امور اجتماعی منابع آب و انرژی وزارت نیرو که به نمایندگی از دکتر محمد فاضلی در جلسه حضور داشت، با اشاره به طرحی با نام «شهر مشهد، شهر حساس به آب» در وزارت نیرو که به‌زودی با تأکید بر استفاده از سازوکارهای اجتماعی و فرهنگی در مدیریت مصرف آب اجرا خواهد شد، بر همکاری وزارت نیرو در اجرای پروژه بازه‌هور و همچنین ضرورت همکاری وزارت نیرو، مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری، سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری و پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری در حوزه میراث مدیریت و مصرف آب و همچنین حوزه حفاظت از میراث فرهنگی تأکید کرد. همچنین دکتر فتاحی با اشاره به اهمیت طرح بازه‌هور در مدیریت بحران آب در منطقه خواستار حمایت مستقیم وزارت نیرو از میراث فرهنگی، خصوصاً در طرح بازه‌هور شد.
در ادامه نشست سرکار خانم نرگس آذری، کارشناس ارشد مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری با بیان این موضوع که درصورتی‌که میراث فرهنگی محور توسعه قرار گیرد، موجب توسعه پایدار و پایداری سرزمین خواهد شد، هدف از برگزاری این نشست را اجماع نهادها و بخش‌های مختلف بر اجرای برنامه بازه‌هور و ارائه نتایج به شکل منسجم به رئیس‌جمهور عنوان کرد. آذری با اشاره به ضرورت درک اهمیت و کارکردهای میراث فرهنگی توسط مردم روستاهای مجاور، خواست مردم محلی را مهم‌ترین پشتوانه این طرح دانست و ابراز امیدواری کرد که با تبیین کارکردهای میراث فرهنگی، خصوصاً در حوزه اقتصادی، این موضوع بتواند جایگزین برخی فعالیت‌های صنعتی در اقتصاد شود و حفاظت از میراث فرهنگی به عنوانی راهی برای رسیدن به توسعه پایدار به دغدغه و خواسته اصلی مردم بدل شود.
جمع‌بندی
در پایان این نشست حاضران ضمن استقبال از طرح موضوع میراث فرهنگی و محوطه بازه‌هور در مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری بر موارد زیر تأکید کردند:
- ظرفیت‌های مناسب محوطه بازه‌هور به‌عنوان یک نمونه موردی برای پایش معضلات و آسیب‌های حوزه میراث فرهنگی؛
- ظرفیت‌های مناسب محوطه بازه‌هور به‌عنوان یک نمونه موردی برای تثبیت کارکردهای فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و هویتی میراث فرهنگی؛
- تعیین سیاست‌های بلندمدت حفاظت و پژوهش در محوطه بازه‌هور با محوریت سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری؛
- ضرورت ادامه بررسی‌ها و کاوش‌های باستان‌شناسی در دشت و محوطه بازه‌هور و نقش مهم مطالعات باستان‌شناسی محوطه بازه‌هور در تقویت هویت ملی و انسجام فرهنگی؛
- ظرفیت‌های مناسب محوطه بازه‌هور برای تبدیل شدن به یک نمونه موفق برای حفاظت و پژوهش در حوزه میراث فرهنگی در سایر نقاط کشور و معرفی یک نمونه موفق جهانی؛
- ظرفیت حائز اهمیت محوطه بازه‌هور در جذب گردشگر و توسعه اقتصادی محلی و ملی؛
- اهمیت و ضرورت تداوم مطالعات باستان‌شناسی در محوطه بازه‌هور به‌عنوان عاملی مهم در ایجاد اشتغال و اقتصاد پایدار و بدیل کشاورزی و صنعت و درنتیجه کمک به حل بحران‌های اجتماعی و زیست‌محیطی منطقه؛
- ضرورت تدوین برنامه دقیق گردشگری و آسیب‌شناسی و ارزیابی ظرفیت‌های گردشگری محوطه با رعایت اصالت آثار و حفظ هویت و سنن فرهنگی محلی و پرهیز از بهره‌کشی بی‌رویه اقتصادی از آثار تاریخی-فرهنگی؛
- ضرورت آگاهی‌رسانی و جلب حمایت و مشارکت جوامع محلی به‌منظور حفاظت از میراث فرهنگی؛
- ضرورت تداوم پرداختن مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری به مسائل و مشکلات کلان حوزه میراث فرهنگی در کنار طرح موضوعات موردی؛
- ضرورت همکاری، تعامل سازنده، هم‌افزایی و مشارکت تمامی نهادهای دولتی و مدنی تأثیرگذار و مرتبط با محوطه بازه‌هور، با نظارت عالیه مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری؛
- ضرورت شکل‌گیری یک طرح منسجم و یکپارچه برای مدیریت محوطه بازه‌هور و تداوم مطالعات باستان‌شناسی؛
- ارتباط مستمر و ارائه مداوم نتایج، دستاوردها، مشکلات و موانع اجرای طرح به رئیس‌جمهور جهت اخذ دستورات لازم؛
- عملی شدن اهداف طرح در حوزه‌های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، هویتی، اقتصادی و زیست‌محیطی از طریق یک برنامه جامع و کاربردی شامل:
1- تداوم بررسی، کاوش و پژوهش‌های باستان‌شناسی در منطقه با مشارکت معاونت میراث فرهنگی کشور، پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، پژوهشکده باستان‌شناسی، اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان خراسان رضوی و دانشگاه تهران؛
2- حفاظت فیزیکی از آثار تاریخی مهم (محوطه بازه‌هور، قصر دختر، رباط سفید، حمام تاریخی بازه‌هور، قلعه عباس‌آباد) با مشارکت معاونت میراث فرهنگی کشور و اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان خراسان رضوی؛
3- اجرای سایت-موزه در محل محوطه تاریخی بازه‌هور با مشارکت دانشگاه تهران، اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان خراسان رضوی و معاونت عمرانی استانداری خراسان رضوی؛
4- تعریف و اجرای محور گردشگری (مسیر گردشگری منطقه بازه‌هور-رباط سفید، ساماندهی کاروانسرای رباط سفید به‌عنوان اقامتگاه رفاهی-گردشگری، ساماندهی بافت تاریخی روستای بازه‌هور) با مشارکت معاونت میراث فرهنگی کشور، اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان خراسان رضوی، پژوهشکده بناها و بافت‌های تاریخی-فر هنگی و معاونت عمرانی استانداری خراسان رضوی؛
5- حمایت، ساماندهی و هدایت نیروهای مردمی و نهادهای محلی در راستای بهره‌برداری از میراث فرهنگی و گردشگری به‌عنوان گزینه‌ای برای رونق اقتصادی منطقه با مشارکت فرمانداری شهرستان مشهد، بخشداری احمدآباد، دهیاری و شورای اسلامی روستاهای بازه‌هور و رباط سفید؛
6- پایش و مدیریت شبکه همیاری نهادها، ادارات و سازمان‌های ذی‌ربط در راستای تبدیل منطقه بازه‌هور به پایگاهی برای توسعه فرهنگی-اقتصادی شرق کشور توسط مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری.