شناسه خبر: 113007
سه شنبه 18 دی 1397 14:58
مفاهیم «غافلگیری» و «فریب» در اغلب ارتشهای دنیا در دو موضوع مورد بحث و بررسی قرار گرفتهاند. در اکثر کشورهای جهان (بالای ۹۰ درصد) غافلگیری به عنوان یک اصل از اصول جنگ شناخته شده است. مفهوم فریب نیز در آییننامه عملیات مورد بررسی قرار گرفته است. در انواع عملیات آفندی در بند عملیات آفندی خاص یکی از انواع تکها، تک فریبنده و تظاهر به تک ذکر شده است. با توجه به این مقدمه در زیر به توضیح این دو مفهوم میپردازم.
فریب:
« فریب عبارت است از اقداماتی که برای به اشتباه انداختن دشمن، از طریق حقیقی جلوه دادن فعالیتهای غیر واقعی صورت میگیرد. مانند تهیه مواضع فریبنده.»
انواع عملیات فریب عبارتند از:
کاربرد پوشش و فریب از دوران کهن تاکنون متداول بوده است.[1]
تعریف دیگری از فریب: فریب نظامی به اقداماتی گفته میشود که با هدف گمراه کردن تصمیم گیرندگان دشمن نسبت به توانمندیها، اهداف و عملیات نیروهای خودی اجرا میگردد تا باعث شود دشمن مبادرت به اقدامات خاص(یا عدم اقدام)کند و به موفقیت ماموریت نیروهای خودی کمک نماید[2].
تک فریبنده:
تک فریبنده و تظاهر به تک، دشمن را از قصد و نیت واقعی آفند کننده فریب میدهد. این دو عمل باعث میشود تا اینکه دشمن در موضع باقی مانده و توجه خود را به آن محل معطوف نموده و درنتیجه امکان موفقیت عملیات واقعی و اصلی افزایش یابد. چنانچه این عمل موجب کشف نقاط ضعف دشمن شود ممکن است فرمانده با اجرای تک تعجیلی و یا هماهنگ شده به نقاط ضعیف کشیده شده و از موفقیت پیش آمده بهرهبرداری نماید.
تک فریبنده با هدفهای کوچک و محدود که قبل و یا در خلال آفند اصلی به منظور گمراه کردن و منحرف کردن توجه دشمن نسبت به منطقه تلاش اصلی صورت میگیرد. معمولاً یگانهایی به اندازه تیپ و یا کوچکتر تک فریبنده را اجرا مینمایند. انتظار فرمانده از یک تک فریبنده وصول به نتایج زیر است[3]:
منظور(کارکردهای) فریب نظامی: منظور از فریب نظامی، شرح خلاصه آن چیزی است که باعث میگردد، تا دشمن اقدام خاصی را انجام دهد یا انجام ندهد. نمونهای از فریب نظامی شامل "فریب دشمن به هدایت غلط امکانات شناسایی و مراقبت خود در خارج از منطقه مورد تهاجم نیروهای خودی و دفاع از منطقه کاذب" میگردد. ممکن است سایر منظورها از فریب نظامی به شرح زیر باشد:
اصول فریب نظامی[4] |
تمرکز فریب باید توان تصمیمگیری فرماندهان و مقامات مسئول دشمن را هدف قرار دهد. |
منظور وادار کردن دشمن به اقدام یا عدم اقدام خاص و نه صرفاً باور برخی نکات خاص. |
طرحریزی و نظارت تمرکزی عملیات فریب باید به صورت تمرکزی، طرحریزی و هدایت گردند. |
امنیت خودداری از آگاهی دشمن از هدف عملیات فریب نیروهای خودی و اجرای این هدف علیه دشمن. |
زمان بندی عملیات فریب نیازمند زمانبندی دقیق است. |
یکپارچگی هر عملیات فریب نظامی را با عملیاتی که از آن پشتیبانی میکند، یکپارچه نمایید. |
توقف عملیات فریب نظامی:[5]
اصل غافلگیری:[6]
غافلگیری یعنی ضربه زدن به دشمن در زمان و مکان و به طریق و روشی که انتظار و آمادگی پذیرش آن را ندارد. ما باید برای دسترسی به اصل غافلگیری، فرصت عکسالعمل را از دشمن سلب کنیم. او باید وقتی از عملیات ما آگاه شود که دیگر زمان برای عکسالعمل دیرشده باشد ما باید« فضا» و« زمان » را از دشمن سلب کنیم، یعنی نه فضا برای تغییر گسترش و جابهجایی و تغییر حالت و نه زمان برای اجرای جابهجایی مذکور در اختیار داشته باشد. لازمه دسترسی به اصل غافلگیری، رعایت درست اصل تامین است که دشمن را در بیاطلاعی کامل یا لااقل در شک و تردید نگهداشته و نگذاریم از نیات و تواناییهای خودی آگاه گردد. غافلگیری بهگونهای تعیین کننده، توازن توان رزمی را برهم میزند و به وسیله آن میتوان کمبود نیرو را جبران نمود. امروزه نیل به غافلگیری راهبردی، مشکل است: زیرا باپیشرفت فناوری وسایل دید و مراقبتی و مخابراتی و ماهوارهای، مخفی کردن حرکات و جابهجایی نیروها و وسایل و منابع در مقیاس وسیع، تقریباً غیرممکن است. اصل غافلگیری در بعد عملیاتی و تاکتیکی، به خاطر تاثیر قطعی در نتیجه نبردها، بسیار مهم تلقی میشود. با رعایت اصل غافلگیری، موفقیت به نسبتی فراتر از تلاشی که صرف آن میگردد، عاید میشود.
اقداماتی که موجب دسترسی به اصل غافلگیری میگردند، به شرح زیر هستند:[7]
۱. در اختیار داشتن اطلاعات دقیق از جوّ و زمین و دشمن(عملیات اطلاعاتی) :
نیرویی که قصد تک دارد، باید بداند، دشمن در کدام منطقه و در چه زمـانی انتظار تک ما را ندارد و در کدام محـل و چـه زمانی منتظر حمله ما میباشد، تا از این دو موضوع آگاهی حاصل نکنیم، قادر به غافلگیر کردن دشمن نخواهیم شد. بنابراین، سیستم اطلاعات خودی باید حتی از طرز تفکر دشمن و زمینههای فریب وی نیز آگاهی حاصل نماید تا بتوان موازنه فکری، عقلی و عصبی او را برهم زده و وی را گیج و گمراه کرد.[8]
۲. پنهان نگهداشتن نیات، طرحها و دستورات(حفاظت اطلاعات):
برای اینکه بتوانیم دشمن را غافلگیر نماییم، باید نیت، وضع موجود و موقعیت حقیقی قوای خودی را از دشمن پنهان کنیم و به عبارت دیگر، باید چشمها و گوشهای دشمن را بسته و مهر و موم کنیم.
سیستم حفاظت اطلاعات خودی باید کاری کند که نیات، طرحها و دستورات، جابهجاییها، استعداد و تغییر گسترشها، غیرقابل کشف و نفوذناپذیر گردند. در چنین صورتی میتوان دشمن را با وصف تفوق عددی، دستپاچه و شتابزده نموده و با وادار کردن وی به کاربرد عجولانه نیروهایش، قدرت عکسالعمل منطقی و به موقع را از وی سلب کرد.
۳. عملیات فریب در تمام زمینهها:
برای اینکه بتوانیم دشمن را غافلگیر کنیم، لازم است سامانه مغزی(تصمیمگیری) و سلسله اعصاب دشمن را به صورت کلافی سردرگم در آورده و قدرت تعقل و تشخیص را از وی سلب نماییم. بنابراین، برای به اشتباه انداختن، سردرگم نمودن و پرت کردن حواس و جلوگیری از تمرکز فکری دشمن، باید مبادرت به اجرای فریب نمود. باید برای اغفال و پرت کردن حواس دشمن، عملیات متعددی را در دستور کار خود ترتیب دهیم. باید خود را در باختر نشان دهیم و دفعتاً ازخاور سر درآوریم. او را به سوی شمال بکشانیم و غفلتاً در جنوب ضربه خود را بر سر او فرود آوریم. باید تلاش کنیم که دشمن را دستپاچه کنیم و طوری نیروی تفکر و قوه تشخیص او را فلج نموده و تنظیم دستگاه مغزی او را بهم بزنیم که او نیروهای خودرا به عوض تمرکز، با آشفتگی و بینظمی کامل، پراکنده و متفرق سازد. هنگامی که نیروهای دشمن پراکنده هستند، باید باکاربرد فریب، از تمرکز موثر آنها جلوگیری کرد و یا وقتی که متمرکز و منسجماند، با اجرای فریب، بذر ازهم گسیختگی و بینظمی را درمیان آنها افشاند. باید طوری دشمن را فریب داد که وی نتواند که حدس بزند که درکدام محل و چه موقع باید منتظر حمله ما باشد، و در نتیجه قادر به آماده کردن خود برای قبول نبرد نباشد. هنگامی که دریافتیم بر دشمن برتری داریم، باید طوری وانمود کنیم که نسبت به او در وضع نامساعدی قرار داریم و این اوست که برما برتری و تفوق دارد و او را از این طریق به خودبزرگ بینی و در نتیجه لافزنی و غرور کاذب تشویق و ترغیب کنیم. باید باریختن دانه دشمن را به تله بکشیم ودفعتاً او را با ضربه محکم بکوبیم.[9]
۴. چالاکی و سرعت در حرکات :
در غافلگیری باید ضربه را در زمان و مکان و به روشی بر دشمن فرود آوریم که او فرصت عکسالعمل موثر را دراختیار نداشته باشد. حال اگر نواخت این ضربه آنچنان سریع و چابک نباشد که دشمن فرصت یابد بلافاصله یا به مرور خود را بازیابد و عکسالعمل مناسبی از خود نشان دهد، در این صورت، ما به غافلگیری موردنظر دسترسی پیدا نکردهایم. پس لازمه این ضربه، وجود سرعت و چالاکی درآن است. به عبارت دیگر، آهنگ ضربات خودی بایستی از قدرت و سرعت واکنش دشمن بیشتر و برتر باشد. به نحوی که تا به خود آید، کار او یکسره شده باشد.
هراندازه تیزبینی و چالاکی حرکات و ضربات بیشتر باشد به همان میزان درجه موفقیت نیز افزایش مییابد.
۶. تنوع و تغییر دادن تاکتیکها و ایجاد روشها و شیوههای نو در عملیات:
ضرورت دارد روشها و تاکتیکهای بهکارگرفته در هر عملیات، مجدداً در عملیات بعدی تکرار نگردد. برای پاسخگویی به وضعیتهای جدید، روش و طرز عمل را مرتباً عوض کرد. تا بتوان از راه تغییر دادن تاکتیکهای خود به اقتضای وضعیت دشمن، پیروزی را به دست آورد. در جنگ تحمیلی، شیوهها و ابتکارات رزمندگان خودی، بارها موجب غافلگیر نمودن نیروهای عراقی گردید.[10]
۶. کاربرد عوامل غیر منتظره (حضور سلاحها و تجهیزات جدید در صحنه کارزار)
تاریخ جنگها حاکی از آن دارد که هرگاه سلاح و تجهیزات جدید و ناشناختهای در جنگ بهکارگرفته شده، موفقیت به همراه داشته است. به عنوان مثال: نبرد آژن کور،[11] سال ۱۴۱۵ - پلاسی[12] سال ۱۷۵۷ – ام دورمان،[13] سال ۱۸۹۷ )[14]
درعملیات طوفان صحرا (۱۹۹۰-۹۱) ورود هواپیمای بمب افکن اف- ۱۱۷ (استیلث) به مفهوم درخفا، و ایجاد شکاف در دیواره پدافند هوایی عراق، راه برای ورود هواپیماهای متعارف دیگر بازشد. این مسئله به همراه سرعت عمل هواپیماهای آمریکا، سبب غافلگیرشدن عراق درمقابله با تکهای هوایی متحدین گردید.
عملیات حفاظت اطلاعات و ضدشناسایی:
یکی دیگر از اقداماتی که در هر عملیات آفندی یا پدافندی بایستی مورد توجه قرار گیرد تا عملیات فریب و نیز اصل غافلگیری را محقق نماید موضوع ضدشناسایی و عملیات حفاظت اطلاعات میباشد. تشکیلات اطلاعات نظامی و اطلاعات رزمی هر کشوری با در اختیار داشتن تجهیزات و وسایل لازم و با استفاده از شیوههای مدرن و حتی با کمک دستگاههای اطلاعاتی کشورهای دوست و همپیمان خود، درصدد کسب جزییترین اخبار و اطلاعات و آخرین تغییرات از وضعیت ترتیب نیروی طرف یا طرفهای مورد نظر هستند. حفاظت اطلاعات هر یگان، موظف است با بکار بستن شیوههای حفاظت اطلاعات، جلو فعالیتهای جمعآوری خبر دشمن را مسدود و از اشاعه اخبار خودی به عناصر غیرمجاز، جلوگیری نماید تا بدین وسیله میزان خطری که نیروهای خودی را تهدید میکند به حداقل ممکن برساند. همچنین در مورد پیشگیری از خرابکاری، جاسوسی و براندازی، پیشبینی لازم را معمول دارد.
عملیات حفاظت اطلاعات و ضدشناسایی شامل موارد زیر است:
الف) حفاظت اسرار عملیات و پنهان نگهداشتن طرحها و دستورات.
برای این که اسرار عملیات فاش نشود، باید در طرحریزیهای عملیاتی، همواره جوابگوی چهار سئوال زیر باشیم:
نتیجهگیری:
با توجه به موارد فوق چنین نتیجه میگیریم که:
الف) در کاربرد احتیاط خود دچار اشتباه شود.
ب) آتشهای خود را به منطقه تک فریبنده هدایت کند.
ج) موضع جنگافزارها و نیروهای خود را آشکار کند.
د) دشمن گیج و مشوش شود.
[۱] - معین وزیری، نصرتا...، آیین نامه عملیات، ۲/۰۱ -۳م –جلد۱-۱۳۷۹-ستادمشترک ا.ج-ص ۲۹.
[۲] - گروه مترجمان دانشکده و پژوهشکده پدافند غیرعامل، فریب نظامی، انتشاراتی دانشگاه امام حسین(ع)۱۳۸۹ص ۲
- [۳] معین وزیری، نصرتا...، آیین نامه عملیات، ۲/۰۱ -۳م –جلد۱-۱۳۷۹-ستادمشترک ا.ج-ص ۴۳۶
[۴] - گروه مترجمان دانشکده و پژوهشکده پدافند غیرعامل، فریب نظامی، انتشاراتی دانشگاه امام حسین(ع)۱۳۸۹:ص ۸
[۵] - گروه مترجمان دانشکده و پژوهشکده پدافند غیرعامل، فریب نظامی، انتشاراتی دانشگاه امام حسین(ع)۱۳۸۹:ص ۸
[۶]-معین وزیری، نصرتا...، آیین نامه عملیات، ۲/۰۱ -۳م –جلد۱-۱۳۷۹-ستاد مشترک ا.ج-ص۴۲
[۷]- معین وزیری، نصرتا...، آیین نامه عملیات، ۲/۰۱ -۳م –جلد۱-۱۳۷۹-ستاد مشترک ا.ج-صص۴۲ تا۴۶
[۸] همان- ص۴۳
[۹] معین وزیری، نصرتا...، آیین نامه عملیات، ۲/۰۱ -۳م –جلد۱-۱۳۷۹-ستاد مشترک ا.ج-ص ۴۴
[۱۰] معین وزیری، نصرتا...، آیین نامه عملیات، ۲/۰۱ -۳م –جلد۱-۱۳۷۹-ستادمشترک ا.ج-صص ۴۶ الی ۴۸
[۱۱] - ajin cour
[۱۲] - plassy
[۱۳] - om durman
[۱۴] . معین وزیری، نصرتا...، آیین نامه عملیات، ۲/۰۱ -۳م –جلد۱-۱۳۷۹-ستادمشترک ا.ج-ص-۴۵