مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌الملل، در ماه مه 2016، برای توسعۀ گفتمان عمومی حول چالش فزایندۀ ناشی از بازیگران منطقۀ خاکستری که منافع ایالات متحده را تهدید می‌کنند، کنفرانسی نیم روزه برگزار کرد.

فرقه‌گرایی، به ویژه نوع سنی-شیعة آن، یکی از ویژگی‌های بارزِ چشم‌انداز خاورمیانه است. فرقه‌گرایی از جنگ‌های داخلی در عراق، سوریه و یمن گرفته تا رقابت‌های منطقه‌ای بین ایران و عربستان سعودی و تا استراتژی‌های حاکم بر کشورهای کثیرالمذهب، به تحولات منطقه‌ای شکل می‌دهد.

در دو دهه بعد از پایان جنگ سرد، جهان عصری را تجربه کرد که افول جنگ‌ و رفاه فزاینده مشخصه آن بود. فقدان رقابت ژئوپلیتیکی جدی، فرصت‌هایی برای افزایش وابستگی متقابل و همکاری جهانی فراهم آورد. با این حال، در سالیان اخیر چند چالش احتمالاً بنیادین برای این نظم جدید پیش آمده است، فروپاشی نظم و غلطیدن به ورطه خشونت در خاورمیانه؛ چالش روسیه برای نظم امنیتی اروپایی؛ و تنش‌های ژئوپلیتیکی فزاینده در آسیا از جمله جدی‌ترین این چالش‌ها هستند. در این برهه حساس، رهبری ایالات متحده تعیین‌ کننده بوده و وظیفه پیشِ روی آن بسیار مبرم و پیچیده است.

این گزارش به دنبال توصیف و تبیین این مسأله است که تغییرات ساختاری چگونه سه نسل از جهادی‌ها را در کردستان عراق تحت تأثیر خود قرار داده‌اند: نسل جهادیِ دهة ۱۹۸۰، نسل انصارالاسلام در دهة ۲۰۰۰ و نسل کردهای دولت اسلامی یا داعش در دهة ۲۰۱۰. این تغییر و تحولات ایدئولوژیک چگونه در بین کردهای مسلمان ترویج پیدا کرده‌اند؟ چگونه از برنامه ابتدایی خود در راستای اسلام‌گرایی دست کشیدند تا به جهادگرایی برسند و از پارادایم اسلامی‌کردن جامعه از پایین به پارادایم کنترل دولت از رهگذر جهاد رسیده‌اند. تلقی حکومت اقلیم کردستان از تهدید نسل سومِ جهادی‌ها و استراتژی آن برای واکنش به این تهدید مورد بررسی قرار خواهد گرفت و نگاه موشکافانه‌تری بر نقاط ضعف حکومت کردستان عراق و وابستگی بیش از حد آن بر اتحاد با واشنگتن انداخته می‌شود.

عربستان سعودی، یک برنامه بلند پروازانه دگردیسی ملی را با هدف متنوع سازی اقتصاد و گریز از وابستگی به نفت، گسترش بخش خصوصی، و تحول روش حکومت آغاز نموده است. البته در این مسیر با چالش‌های دشواری مواجه است. کنفرانس مؤسسه دولت‌های خلیج فارس در واشنگتن با عنوان «دگردیسی عربستان سعودی» یک سال بعد از انتشار «چشم انداز 2030» سعودی، بر محرک‌های اصلی باز شکل دهی این کشور تمرکز نمود.