مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌الملل، در ماه مه 2016، برای توسعۀ گفتمان عمومی حول چالش فزایندۀ ناشی از بازیگران منطقۀ خاکستری که منافع ایالات متحده را تهدید می‌کنند، کنفرانسی نیم روزه برگزار کرد.

فرقه‌گرایی، به ویژه نوع سنی-شیعة آن، یکی از ویژگی‌های بارزِ چشم‌انداز خاورمیانه است. فرقه‌گرایی از جنگ‌های داخلی در عراق، سوریه و یمن گرفته تا رقابت‌های منطقه‌ای بین ایران و عربستان سعودی و تا استراتژی‌های حاکم بر کشورهای کثیرالمذهب، به تحولات منطقه‌ای شکل می‌دهد.

این گزارش به دنبال توصیف و تبیین این مسأله است که تغییرات ساختاری چگونه سه نسل از جهادی‌ها را در کردستان عراق تحت تأثیر خود قرار داده‌اند: نسل جهادیِ دهة ۱۹۸۰، نسل انصارالاسلام در دهة ۲۰۰۰ و نسل کردهای دولت اسلامی یا داعش در دهة ۲۰۱۰. این تغییر و تحولات ایدئولوژیک چگونه در بین کردهای مسلمان ترویج پیدا کرده‌اند؟ چگونه از برنامه ابتدایی خود در راستای اسلام‌گرایی دست کشیدند تا به جهادگرایی برسند و از پارادایم اسلامی‌کردن جامعه از پایین به پارادایم کنترل دولت از رهگذر جهاد رسیده‌اند. تلقی حکومت اقلیم کردستان از تهدید نسل سومِ جهادی‌ها و استراتژی آن برای واکنش به این تهدید مورد بررسی قرار خواهد گرفت و نگاه موشکافانه‌تری بر نقاط ضعف حکومت کردستان عراق و وابستگی بیش از حد آن بر اتحاد با واشنگتن انداخته می‌شود.

عربستان سعودی، یک برنامه بلند پروازانه دگردیسی ملی را با هدف متنوع سازی اقتصاد و گریز از وابستگی به نفت، گسترش بخش خصوصی، و تحول روش حکومت آغاز نموده است. البته در این مسیر با چالش‌های دشواری مواجه است. کنفرانس مؤسسه دولت‌های خلیج فارس در واشنگتن با عنوان «دگردیسی عربستان سعودی» یک سال بعد از انتشار «چشم انداز 2030» سعودی، بر محرک‌های اصلی باز شکل دهی این کشور تمرکز نمود.

مرکز عربی پژوهش‌ها و مطالعات سیاسی، مرکزی معتبر و فعال در زمینه پژوهش‌های سیاستی و تحلیل وضعیت جهان اسلام است که مرکز اصلی فعالیت آن در دوحه قطر است و دو دفتر فعال نیز در لبنان و تونس دارد. این مرکز به‌صورت مستمر انتشاراتی شامل 5 نشریه تخصصی، انتشار کتاب‌های تخصصی و اوراق سیاستی را در دستور کار دارد و هر ساله دست‌کم پنج همایش سالانه و ده‌ها نشست تخصصی را برگزار می‌نماید.

واگرایی هویتی در لبنان با آشکارتر شدن واقعیت‌های بحران سوریه و رویکرد ملی‌گرایانه‌‌ حزب‌الله، کاهش یافت. انفجارهای متعدد تروریستی در برخی شهرهای لبنان و حضور داعش و جبهه النصره در برخی مناطق شرقی این کشور، امنیت مردم را تحت تاثیر قرار داد. از سوی دیگر اما برخی بازیگران سیاسی که گمان می‌کردند بشار اسد به زودی ساقط شده و حزب‌الله یکی از اصلی‌ترین حامیانش را از دست خواهد داد، در مسیر بی‌ثبات‌سازی سیاسی لبنان گام برداشتند.