در مقدمه این مقاله آمده است:
تجارت خارجی به‌عنوان مهم‌ترین بستر تعامل اقتصادی کشور با دیگر کشورها نیازمند طراحی هوشمندانه است، یکی از ایده‌های نظری مهم در زمینه اقتصاد، استفاده از ظرفیت تجارت خارجی برای ایجاد رشد اقتصادی است (Balaguer, Florica, & Ripollés, 2015:360). کشورها باید عملکرد تجارت خارجی خود را تجزیه‌وتحلیل و استراتژی‌های صادراتی را برای شرکت‌های موفق در محیط کسب‌وکار رقابتی توسعه بدهند (Demir, Özmen, & Rashid, 2014:124). ایران به‌عنوان موقعیت راهبردی و دارا بودن مزیت‌های ژئوپلیتیکی و همچنین با هفت کشور مرزخشکی دارد و با تعدادی از کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز و نیز کشورهای حاشیه خلیج‌فارس مرزآبی دارد.
ایران با وجود دارا بودن منابع طبیعی و مزیت‌های ژئوپلیتیک دیپلماسی اقتصادی، طبق داده‌های مرکز بین‌المللی تجارت نتوانسته از این ظرفیت‌ها استفاده بکند. از الزامات و زیرساخت‌های اقتصادی و تجارت خارجی قوی پیش‌شرط شکل‌گیری دیپلماسی اقتصادی موفق و کارآمد در منطقه است. دستیابی به اهداف استراتژیک سند چشم‌انداز 1404 ایران به‌عنوان جایگاه اول اقتصادی در نظر گرفتن فرصت‌های تجارت خارجی و استفاده از ظرفیت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی از اهمیت مضاعفی برخوردار است.
عراق به‌عنوان شریک تجاری ایران در این مطالعه برگزیده شده است. عراق به‌عنوان کشور همسایه با ظرفیت اقتصادی بالقوه جهت توسعه روابط تجاری با ایران به شمار می‌رود، بنابراین می‌تواند جزئی از کل به‌عنوان نماینده مناسب به لحاظ تحولات ژئوپلیتیکی نوین جز کشورهای غرب آسیا (خاورمیانه) جهت بررسی فرصت‌های فی‌مابین به شمار می‌رود. عراق بعد از ناامنی‌های طولانی‌مدت و فروکش حوادث تروریستی در یک وضعیت جدید قرارگرفته است. طبق گزارش بانک جهانی در سال 2017 رشد اقتصادی عراق 0.8 درصد کاهش اعلام شده است و همچنین روند نزولی کاهش تولید ناخالص داخلی عراق از 234 میلیارد دلار در سال 2013 به 197 میلیارد دلار رسیده که بیانگر کاهش تولید کالاها و خدمات در بخش‌های مختلف اقتصادی است.
این روند نزولی به شدت تحت تأثیر جنگ‌های متعدد و آسیب دیدن زیرساخت‌ها و فرسوده‌شدن صنایع مادر و تحریم‌های بین‌المللی درازمدت قرارگرفته است. رشد مداوم عراق در حجم تولید و دورنمای مثبت رشد صادرات نفت خام، افزایش جمعیت، نیاز روزافزون به مصالح ساختمانی و کالاهای مختلف و تلاش برای صنعتی شدن و حمایت‌های دولتی از سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی در این کشور همگی شرایط بسیار جذابی را برای عراق به‌عنوان یکی از قطب‌های مهم تقاضا در جهان ایجاد می‌کند.
در خصوص بیان اهمیت موضوع این پژوهش به موارد خاصی اشاره می‌شود، نکته نخست اینکه، بررسی ضوابط و مقررات تجارت آینده ایران در منطقه حائز اهمیت است. تمایز قابل توجه در توافقنامه‌های جدید و با شرکای جدید از نکات برجسته سیاست‌های تجارت خارجی نوین است. شکل‌دهی با رویکرد ساختاری (اقتصادی و توسعه روابط تجاری) برای آینده تجارت ایران امری حیاتی است. کشورها به دنبال بازبینی و تجدید نظر سیاست‌های تجاری خود در برنامه‌های کوتاه، میان‌مدت و بلندمدت هستند و برای جلوگیری از موانع تجارت در حال مبارزه هستند.
نکته دیگر این است که بر اساس آمار مرکز بین‌المللی تجارت، صادرات ترکیه به عراق در بازده زمانی 2016 تا 2018، روند صعودی را نشان می‌دهد. حضور ترک‌ها در عراق یک زنگ خطری برای نقش اقتصادی و تجاری ایران در عراق است. و نکته آخر اینکه، ایران مرز مشترک طولانی در حدود 1400 کیلومتر با عراق دارد و علاوه بر این مشترکات فرهنگی، اجتماعی، تاریخی و دینی که با عراق دارد نیازمند برنامه استراتژیک جهت توسعه عمیق روابط اقتصادی و تجاری جهت استفاده از فرصت‌های تجاری و اقتصادی و پیشی گرفتن از رقبا در بازار عراق به‌ویژه ترکیه است.
الگوهای تجارت و سرمایه‌گذاری به‌منظور کاهش فشارهای اقتصادی جهان و دور زدن تحریم‌های خصمانه بین‌المللی تغییر کرده است؛ لذا با این شرایط، مسأله پژوهش نیازمند بازنگری عمقی است و تجدید نظر در سیاست‌های تجاری آینده به‌ویژه با کشور عراق ضروری است ونیز شناسایی خلاء‌های موجود و چالش‌های در حال ظهور به لحاظ پیچیدگی تجارت خارجی و تغییرات چشمگیر فناوری‌های نوین ضروری به نظر می‌رسد. بر این اساس، پژوهش پیش رو با استفاده از روش تحلیل مضمون به دنبال پاسخ این سؤال است که، مؤلفه‌های مؤثر و نیز مضامین و چالش‌ها در مناسبات تجاری بین ایران و عراق کدامند.
برای مطالعه و دریافت متن کامل این مقاله، روی لینک زیر کلیک کنید.