در مقدمه این مقاله آمده است:
سرمایه‌گذاری در حوزه سلامت در کشورها عموماً بر پژوهش‌های این حوزه و با هدف بهبود وضعیت سیاستگذاری و تخصیص منابعِ درست بوده است. برای سرمایه‌گذاران مهم است که نتایج این مطالعات کاربردی، و در سیاست‌ها نقش پررنگی داشته باشند (نیوسان و دیگران، 2015). آمارها نشان می‌دهند، عامل اصلی بهبود سطح سلامت در قرن اخیر این پژوهش‌ها، و عموماً متمرکز بر روش درمانی خاص، واکسن، دارو، و یا ابزاری ویژه مطالعه بودند (موزس و دیگران، 2015:175). پژوهش‌های حوزه سلامت با روش‌های گوناگون انجام می‌شوند که کارآزمایی بالینی یکی از آن‌ها است. آن‌ها مطالعاتی آینده‌نگر هستند که بالاترین سطح شواهد پزشکی در زمینه اثرات درمان را ارائه می‌کنند، و در توسعه حوزه سلامت در کشورها بسیار مؤثر هستند (سلبی و اوتییر،2011VIII:).
این روش اثر یا ارزش یک یا چند مداخله را بر گروهی از انسان‌ها در مقایسه با گروه کنترل مطالعه می‌کند، و به‌عنوان بهترین نوع از مطالعات مداخله‌ای در درمان بیماران شناخته شده است (فریدمن و دیگران، 2015:7). و از سویی در پزشکی مبتنی بر شواهد، بالاترین سطح هرم شواهد پس از مطالعات ثانویه، مطالعات کارآزمایی بالینی است، که نتایج حاصل از این مطالعات به‌عنوان مستنداتی معتبر به شمار می‌آیند (هنشکه و دیگران، 2012: 375 و کالیف و دیگران، 2012: 1838)، و در دستورالعمل‌های پزشکی به این مطالعات استناد می‌شود (ورگور و دیگران،2004: 5).
علی‌رغم اهمیت بالای این پژوهش‌ها در توسعه زیرساخت‌های سلامت کشورها، میزان تحقق اهداف و تأثیرگذاری آن‌ها به‌آسانی قابل شناسایی نیست، زیرا بسته به محیط و جامعه مورد بررسی پیچیده هستند. ازاین‌رو، متخصصان حوزه سنجش و ارزیابی علم و فناوری بیشتر به اثراتی که از این مطالعات به راحتی قابل اندازه‌گیری هستند (تعداد مقالات، گرنت‌های دریافتی، تعداد استنادها، و غیره) توجه می‌کنند که هر کدام بخشی از این تأثیرگذاری را می‌توانند انعکاس دهند. توجه به کاراییِ پژوهش‌ها و نیازِ سرمایه‌گذاران چارچوب‌ها، روش‌ها، شاخص‌ها، و سنجه‌های متعددی را توسعه داده است تا تأثیر مطالعات را بر ارکان مختلف جامعه از جمله صنعت، جامعه و دولت بررسی شود.
خوشبختانه با گسترش استفاده پژوهشگران از فضای مجازی به‌ویژه در حوزه سلامت، و اشتراکِ یافته‌های پژوهشی در شبکه‌های اجتماعی نظیر وب‌سایت‌های خبری تحت وب، توییتر، یوتیوب، وبلاگ، ویکی‌پدیا، ریسرچ‌گیت و غیره، رصدِ بخشی از این تأثیرات در فضایِ مجازی امکان‌پذیر شده است. این شبکه‌ها سنجه‌های وبیِ آماری چون تعداد لایک، تعداد اشاره، تعداد ذخیره فایل، تعداد دانلود، تعداد مشاهده، تعداد نظرات، تعداد اشتراک‌گذاری و غیره را به رایگان برای هر اثرِ تحت وب ارائه می‌کنند که متخصصان ارزیابی علم، فناوری، و نوآوری از آن‌ها برای بررسی جنبه‌ای از عملکرد و اثرگذاری نتایج پژوهش در دنیا بهره می‌برند.
این نوع تأثیرگذاری با شاخص‌ها و سنجه‌های وبی محاسبه و آلتمتریکس (دگرسنجی) نامیده می‌شود که رویکردی نوین در ارزیابی در کشورها است (مرادی و دوخانی،2:2020)، و از سویی می‌تواند ارتباطاتِ نهان بین تولیدات دانشگاه با سایر ارکان جامعه و کاربران ایشان را آشکار سازد. از سوی دیگر، انعکاس یک پژوهش در فضای مجازی سریع‌تر است، لذا سنجه‌های مذکور اثراتِ زودهنگامِ پژوهش‌ها را سریع‌تر از سنجه‌های مورد استفاده در علم‌سنجی نمایان می‌کنند، که در شرایط بحرانی کنونی بسیار مورد توجه قرار گرفته است (کوشا و تلوال، 2020:1).
همچنین، شبکه‌های اجتماعی ابزاری برای توانمندسازی و آموزش تمامی ذی‌نفعان سلامت هستند که در تبادل دانش و تجربیاتِ تمامی متخصصان، و بازیگران عرصه مدیریت سلامت استفاده می‌شوند، و ایشان را قادر می‌سازند ضمن به اشتراک‌گذاری تجربیات، تبادل نظرات و دستیابی به یافته‌های جدید علمی در تشخیص و درمان بیماری‌ها، دانش بیشتری کسب، و سلامت جامعه را بهتر مدیریت کنند. ارزیابی تأثیرات یک پژوهش، ضمن آگاه‌سازی از وضعیت پژوهش‌های هر حوزه علمی، به دانش موجود در ابعاد، ابزارها و شاخص‌های فعلی ارزیابی و سنجش علمی کمک می‌کند. و نیز، تصمیم-سازان و سیاستگذاران علم و فناوری در کشورها را یاری می‌دهد تا با شناساییِ اثراتِ طرح‌ها و پژوهش‌های مصوب، تصمیم‌های اثربخش‌تری بگیرند، و برای مطالعاتِ سودمندتر و سرمایه‌گذاری‌های آتی با آگاهی بیشتری برنامه‌ریزی نمایند.
با توجه به شیوع بیماری‌های گوناگون که گریبان‌گیر بشر امروز است، و به‌ویژه در شرایط فعلی که جهان با پاندمی (همه-گیری، جهان‌گیری) بی‌سابقه ویروس کووید ۱۹ روبه‌رو است، ضرورت انجام پژوهش‌ها با محوریت این موضوع بیشتر حس می‌شود. از این‌رو، دانشمندان بسیاری در دنیا در زمانی بسیار کوتاه از ابعاد مختلف به بررسی کووید ۱۹ پرداخته‌اند، لیکن مشخص نیست کدامیک از این پژوهش‌ها ارزشمند است، نتایج این پژوهش‌ها چه تأثیراتی بر جامعه داشته است و نیز کدامیک در نظام حکمرانی کشورها مؤثر بوده‌اند. نظر به افزایش سرمایه‌گذاری علمی به‌ویژه در پژوهش‌های کارآزمایی بالینی (موزس و دیگران،2015: 177)، رشد سریع پژوهش‌ها (کوشا و تلوال، 2020:1) و انتشارِ اینفودمی اطلاعاتی با اطلاعات نادرست بسیار در موضوع موصوف (پنی‌کوک و دیگران، 1:2020)، ارزیابی اثرات این مطالعات در سطح سیاستی، بسیار مهم است.
بر این اساس، پژوهش حاضر بر آن است تا ضمن بررسی وضعیت دگرسنجی این پژوهش‌ها به تحلیل تأثیر آن‌ها در شبکه-های اجتماعی بپردازد. همچنین، آن دسته از اسناد سیاستی که در چنین فرصت کوتاهی از آخرین دستاوردهای سلامت به ویژه کارآزمایی بالینی بهره برده‌اند را شناسایی نماید. به بیان دیگر، هدف اصلی این پژوهش ارزیابی اثراتِ سیاستی پژوهش‌های سلامت حوزه کووید 19 با رویکرد آلتمتریکس است. بررسی شبکه‌های اجتماعی پرمخاطب در این حوزه موضوعی، نظام‌های حکمرانی و اسناد سیاستی، و ابعاد موضوعی این پژوهش‌ها در اسناد موصوف از اهداف دیگر این پژوهش است.
برای مطالعه و دریافت متن کامل این مقاله، روی لینک زیر کلیک کنید.