مساله‌شناسی راهبردی توسعه در استان قم

وضعیت بحرانی

به نظر می رسد در تمامی سال‌های پس از انقلاب، پیوسته این تصور در اذهان وجود داشته است که حضور حرم حضرت معصومه (س)، حوزه‌های علمیه و مراجع عظام تقلید و پتانسیل­‌های اقتصادی متعدد قم و جایگاه سیاسی و مذهبی آن در نظام جمهوری اسلامی باعث می‌شود تا شهر قم به عنوان نمادی از توسعه اقتصادی، پیشرفت علمی و فرهنگی و مدنیت اسلامی باشد؛ در حالی که شاید از این نکته غفلت کرده‌ایم که ساخت و نگه داشت اینگونه ویژگی­‌ها برای استان و خاصه شهر مقدس قم نیازمند برنامه‌ریزی، مدیریت کارآمد و علمی، آینده‌نگری و فراهم آوردن زمینه‌های توسعه متوازن و پایدار استانی، منطقه­‌ای و کشوری است. توسعه‌­ی پایدار در تمامی زمینه­‌های سیاسی، اجتماعی- فرهنگی، اقتصادی و زیست‌محیطی نیازمند حکمرانی خوب، مدیریت کارآمد و شفافیت اطلاعاتی است، در غیر این صورت در طی چند دهه نتیجه سیاست‌های غلط توسعه­‌ای، مشکلات و آسیب‌ها بر هم انباشته خواهند شد و به وضعیت بحرانی ختم خواهند شد، وضعیتی که به نظر می رسد هم اکنون قم به آن گرفتار شده است. بدون آن‌که بخواهیم ناامیدانه چشم بر تمامی نقاط قوت و وضعیت‌های مثبت و موثری که قم دارد، ببندیم و منکر آنها بشویم باید به این مساله با رویکردی واقع بینانه اعتراف کنیم که قم در حال حاضر به کانونی از بحران‌های اجتماعی و زیست محیطی تبدیل شده است که نشانه‌های آن را در طلاق و حاشیه نشینی، کمبود منابع آب، بیابان زایی و پدیده ریزگردها و... به وضوح می توان مشاهده کرد؛ که البته این وضعیت را با پذیرش وجود بحران، برنامه‌ریزی منظم و علمی، مدیریت کارآمد و شفاف‌سازی اطلاعاتی می‌توان مدیریت کرد و سامان بخشید به گونه‌ای که هم بحران‌ها از قم رخت بربندند و شهروندان قم از تبعات این بحران‌ها در امان بمانند و سطح بالاتری از کیفیت زندگی را تجربه کنند و هم قم به جایگاهی که شایسته آن است بازگردد و در سطح کشوری و بین المللی نمونه‌ای از یک شهر توسعه‌یافته اسلامی باشد.

در حال حاضر عمده ترین چالش‌های اجتماعی- فرهنگی و جمعیتی استان قم که بعضا وضعیت بحرانی پیدا کرده‌اند عبارتند از طلاق، مهاجرپذیری بالا، حاشیه نشینی و تبعات آنها. بررسی وضعیت این سه آسیب عمده در استان قم می‌تواند دریچه‌ای باشد برای فهم نوع نگاه و گفتمان مسئولان به مسائل اجتماعی- فرهنگی در قم که می‌توان گفت شامل چند ویژگی است:

۱- نگاه ایدئولوژیک به قم و مسائل اجتماعی آن

۲- غفلت از مسائل اجتماعی و درک دیرهنگام بحران‌های اجتماعی

۳- توصیف وضعیت مطلوب به جای تبیین وضعیت بحرانی (کلی گویی و کلیشه گویی درباره علت‌های مسائل و راهکارهای آن)

در باور بسیاری از مسئولان کشوری و استانی، قم به واسطه حضور اماکن متبرک، مقدس و مهم مذهبی، حضور فعال و گسترده حوزه‌های علمیه و عالمان علوم دینی، شهری مذهبی و سنتی است وخود به خود اینگونه نیز باقی خواهند ماند و این ویژگی‌ها استان را در برابر آسیب‌های اجتماعی واکسینه خواهد کرد و بسیاری از آسیب‌ها به سراغش نخواهند آمد.

گزارش حاضر تلاش‌کرده با نگاهی واقع‌بینانه و مستند، به بررسی مسائل راهبردی توسعه در استان قم در حوزه‌های اجتماعی-فرهنگی، اقتصادی، محیط‌زیست، کشاورزی و دامداری، بهداشت و سلامت، گردشگری و صنعتی بپردازد.

برای دریافت و مطالعه متن کامل گزارش از لینک دانلود زیر استفاده کنید.