طرح‌ ملی مسکن‌ یارانه‌ای در اندونزی

1-مقدمه

گروه‌های کم‌درآمد و متوسط در کشورهای‌در حال‌توسعه درصدد یافتن مسکن مناسب و مقرون‌به‌صرفه هستند. برای بعضی از مردم داشتن یک خانه حتی رویایی‌است که منجر به زندگی بهتر شود. [1]. این باعث می‌شود که دولت سعی کند اشکال مختلف کمک به شهروندان را فراهم کند تا بتوانند با انواع سیاست‌گذاری‌ها به رویاهای خود برسند[2]. به‌منظور اینکه خانه بتواند منبع کامیابی باشد، نمی‌تواند به‌سادگی ساخته شود. پایداری طولانی‌مدت نیاز به یک طراحی خاص دارد که می‌تواند خانه را برای مدت زمان بسیار طولانی پابرجا نگه دارد.این امر برای اندونزی که کشوری‌است که با بلایای طبیعی بسیاری مواجه‌است حائز اهمیت‌است[3].

تا کنون دولت اندونزی بر کمیت تولید خانه‌ها برای طبقه متوسط متمرکز شده‌است.تلاش دولت متمرکز بر ساخت خانه‌هایی است که ساخت دو خانه متوسط و 3 خانه ساده در ازای هر یک خانه لوکس ساخته شده‌است. این سیاست بخشی از برنامه اصلی دولت برای ارائه یک میلیون خانه برای اندونزی‌است. از یک میلیون خانه برنامه‌ریزی‌شده، 700 هزار نفر از آنها به جوامع کم‌درآمد تخصیص داده شده‌ بود.این سیاست که برای سال‌های 2014-2016 طراحی‌گردید موفق به ساخت 805،169 خانه شده‌ا‌ست که 569،382 واحد از آنها خانه‌های گروه‌های کم‌درآمد [4]. بوده‌است.این سیاست‌گذاری موفقیت چندانی بدست‌نیاورد چراکه اندونزی نیاز به ساخت یک‌میلیون خانه در سال دارد [5]. این خانه‌ها با زیرساخت‌ها،امکانات و خدمات مناسب برای گروه‌های کم‌درآمدعرضه می‌شود تا از بهبود کیفیت مسکن یارانه‌ای حمایت شود.ساخت خانه‌های با تسهیلات و امکانات مناسب برای گروه‌های کم‌درآمد باعث شده‌است تولیدکنندگان و سازندگان اعلام کنند ساخت خانه‌های با کیفیت در قیمت‌های مقرون به‌صرفه بسیار دشوار‌است. دولت تعیین کرده‌است که بزرگترین هزینه یارانه‌ی خانه‌ها 200 میلیون روپیه‌است، در حالیکه میانگین هزینه ساخت‌و‌ساز مسکن در حال‌حاضر بسیار بالاتر از این ارزش است.در نتیجه خانه‌های ساخته شده مناسب برای زندگی گروه‌های کم‌درآمد نبود به دلیل محدودیت‌هایی که از سوی سازندگان وجود‌داشت. [6]. اگر خانوارها در آن ساکن می‌شدند باید هزینه‌های جدیدی را برای بازسازی پرداخت می‌کردند [7].همچنین نادیده‌گرفتن سلامت، راحتی و ایجاد قوانین حاکم بر خانه‌ها منجر شده‌است خانه‌ها به زاغه‌های جدید شهری تبدیل شوند.توسعه‌دهندگان هنوز هم باید برای ایجاد مسکن‌مناسب و پایدار تلاش‌کنند.این فقط خواسته دولت نیست بلکه سازمان‌ملل نیز ساخت‌‌و‌ساز خانه برای گروه‌های کم‌درآمد را از طریق معیارهایی مانند: دوام ساختار، فضای مناسب کافی، دسترسی به آب‌سالم، دسترسی به بهداشت مورد تاکید قرار‌می‌دهد [8].

مطالعه موسسه جهانی مککینز [8] این نظریه را مطرح کرد که چهار راهبرد برای ایجاد خانه‌پایدار یرای گروه‌های کم‌درآمد در حالی‌که هزینه ساخت‌خانه افزایش نیابد وجود دارد. این چهار راهبرد عبارت بودند از یافتن‌زمین با قیمت مناسب، کاهش هزینه‌های عملیاتی و مدیریت، اتخاذ فرایندهای توسعه کارآمد و افزایش دسترسی‌مالی برای خریداران و توسعه‌دهندگان. این استراتژی‌ها می‌تواند هزینه ساخت خانه را بین 20٪ تا 50٪ کاهش‌دهد.در این نوشتار درصدد هستیم مسکن یارانه‌ای و مقرون‌به‌صرفه برای گروه‌های کم‌درآمد در اندونزی را مورد بررسی قرار دهیم.

2-سابقه تحقیق

2-1-مسکن گروه‌های کم‌درآمد

پایه‌ی علمی نیازهای مسکن خانوارهای کم‌درآمد مجموعه‌ای از ایده‌های جامعه‌شناسی پس از جنگ‌جهانی‌دوم بود، که معتقد بودند اندازه، تراکم‌جمعیت و ناهمگونی در شهر بر نابودی هنجارهای اجتماعی و جامعه تاثیر می‌گذارد [9]. بنابراین، دولت‌شهر قطعا نمی‌تواند در برابر پیشرفتی که رخ داده‌است مقاومت‌کند. به‌عنوان یک جایگزین، دولت‌شهر باید مسکن را برای جوامع کم‌درآمد فراهم‌کند تا تراکم را تجزیه کنند، ناهمگونی جدا گردد، و اندازه شهر به‌طور افقی رشد نکند، بلکه عمودی رشد نماید.در این‌راستا، داشتن خانه برای گروه‌های کم‌درآمد تعدادی از تغییرات‌اقتصادی، اجتماعی و سیاسی را در محیط‌شهری فراهم می‌کند. برای‌مثال؛افزایشثبات اجتماعی، افزایش رضایت از زندگی، مشارکت اعضای خانواده در فعالیت‌های‌مدنی، رشد‌شناختی و رفتار‌ی مثبت، کاهش‌جرم‌و‌جنایت کودکان و نوجوانان، افزایش سلامت‌ذهنی و جسمی،کاهش فعالیت‌های‌جنایی، افزایش مشارکت‌سیاسی، افزایش تعهد به کار، تغییرات‌محیطی:افزایش ارزش‌اموال، افزایش ثبات در اطراف سکونتگاه‌ها، کاهش‌آلودگی، مانند زباله و دیگر انواع آسیب‌ها.در اندونزی سکونتگاه برای گروه‌های کم‌درآمد به خانه‌هایی اشاره می‌شود که حداکثر مساحت ساختمان 36 مترمربع با حداقل مساحت‌زمین 60 مترمربع باشد. این خانه‌ها با زیرقیمت 200 میلیون روپیه ساخته شده و فروخته می‌شوند[3].

2-2-مسکن پایدار

درحالی‌که خانه‌های گروه‌های کم‌درآمد بر تلاش برای پاسخگویی به مسائل جامعه‌شناختی متمرکز بودند، خانه‌های‌پایدار به تلاش برای پاسخ دادن به مسائل وسیع‌تر و پوشش مسائل اجتماعی، اقتصادی و محیط‌زیست متمرکز شدند. نکته‌اصلی این بود که خانه‌های‌پایدار خانه‌هایی بودند که "به‌طور موثر به‌گونه‌ای طراحی شده‌بودند که منجر به استفاده از انرژی‌کم با حداقل تاثیر زیست‌محیطی ، چه در تولید، استفاده و یا دفع باشد" [10].

مطالعه‌ی حوزه‌شهری در اندونزی توسط لاراساتی و همکاران [10].نتیجه گرفتند که خانه‌های پایدار ساخته‌شده در مناط‌ق‌شهری در اندونزی باید از تعدادی از دستورالعملها پیروی‌کنند: 1). استفاده از استراتژی‌های طراحی منفعل خورشیدی، اجازه می‌دهد نور‌خورشید به خانه در طول روز همراه با باد و هوای تازه، کاهش نیاز انرژی برای نور و تهویه مطبوع انجام‌شود.2) استفاده از مواد‌طبیعی محلی به‌عنوان عایق حرارتی، مانند فیبر نارگیل، کاهش تلفات مواد‌مصنوعی و انرژی 3) پاکسازی و بازیافت آب برای نیازهای خانگی. 4) استفاده از مواد پاک‌کننده طبیعی. 5) توسعه مشارکت جامعه در کاهش ضایعات و پردازش‌زباله به محصولات‌تجاری.

وازیر(11) در مطالعات خود اهمیت توسعه آب‌های سطحی و گیاهان‌سبز در اطراف‌خانه را برای کاهش‌گرما مورد تاکید قرار می‌دهد. پدیده افزایش‌گرما در مناطق‌شهری به‌علت هندسه ‌شهری و فعالیت انسانی در آن‌است.گیاهان سبز نباید در حیاط کاشته شوند، به‌ویژه به‌علت زمین‌های محدود برای خانه‌ها در مناطق شهری. گیاهان سبز را می‌توان با مفهوم یک باغ‌عمودی ساخته‌شده یا ایجاد فضا‌ سبز که بر روی سقف یک خانه ساخته‌شده‌است تامین‌کرد.

نتیجه مطالعه موسسه جهانی مککینزی [8] توصیه می‌کندبرای تامین مسکن برای گروه‌های کم‌درآمد باید زمین را با قیمت مناسب به‌دست‌آورد، هزینه‌های عملیاتی و مدیریتی را کاهش داد، فرایندهای توسعه کارآمدتری را افزایش دهد، و دسترسی مالی برای خریداران و توسعه‌دهندگان افزایش یابد.

3-طرح‌ملی مسکن یارانه‌ای در اندونزی

بانک‌جهانی با بررسی طرح مسکن‌ارزان در اندونزی اعلام‌کرد ساختار یارانه‌های بخش مسکن باید به‌گونه‌ای باشد که اقشار ضعیف‌تر بیشتر از آن بهره ببرند و از طرفی به‌بیرون‌راندن بخش خصوصی از بازار منجر نشود.آغاز طر‌ح‌ملی ساخت یک میلیون واحد‌مسکونی ارزان‌قیمت با تکیه بر یارانه‌های دولتی نشان می‌دهد که تأمین مسکن‌ارزان و مقرون‌به‌صرفه اکنون به یکی از اولویت‌های اقتصادی دولت‌اندونزی تبدیل‌شده‌است.طرح‌ملی مسکن‌ارزان‌قیمت در اندونزی با مشارکت‌فعال بخش‌خصوصی و با هدف تأمین مسکن‌ارزان‌قیمت برای اقشار‌محروم جامعه اندونزی به‌اجرا درآمد. تلاش‌هایی که دولت‌اندونزی طی سال‌های اخیر در راستای تأمین مسکن‌ارزان‌قیمت برای مردم این کشور صورت داده‌است عبارتند از:

1-3یارانه‌ها باید به نیازمندترین اقشار جامعه تخصیص‌یابد؛ بخش‌خصوصی نباید از بازار بیرون‌رانده‌شود

ساختار یارانه‌های‌دولتی در اندونزی به‌گونه‌ای‌است که خانوارهای متوسط و دارای منبع‌درآمد مشخص بیش از اقشار‌ضعیف از این یارانه‌ها منتفع می‌شوند. از طرفی این ساختار نامناسب باعث برون‌رانی بخش‌خصوصی و کوچک ماندن بازار تسهیلات‌مسکن در اندونزی شده‌است.البته در طرح‌ملی مسکن ارزان‌قیمت اندونزی این نقطه‌ضعف تا حد زیادی برطرف شده‌است. در قالب این طرح، دولت‌اندونزی بخشی از هزینه ساخت یا خرید مسکن را ــ که همان پیش‌پرداخت است ــ به‌صورت یارانه به اقشار محروم و کارگران غیررسمی و کم‌درآمد پرداخت می‌کند؛ بدین‌ترتیب دولت نه با بخش‌خصوصی وارد رقابت می‌شود و نه قیمت‌ها را از مسیر عادی منحرف‌می‌سازد(12).

2-3-. گزینه‌های کافی باید پیشِ‌روی اقشاری که به بازار رسمی مسکن دسترسی ندارند، قرار گیرد

بسیاری از افراد در خانه‌های غیراستاندارد زندگی می‌کنند اما هیچ‌راهی برای ارتقای کیفیت خانه‌های خود ندارند. دولت‌اندونزی در چهارچوب طرح‌ملی مسکن‌ارزان‌قیمت، بخشی از بودجه موردنیاز برای طرح‌بهسازی و بازسازی 3.4 میلیون واحد مسکونی‌فرسوده در این کشور را نیز تأمین‌خواهد‌کرد. انتظار می‌رود بیش از 125هزار خانوار اندونزیایی مشمول دریافت تسهیلات بلاعوض برای بهسازی یا بازسازی خانه‌های خود شوند؛ حداقل مبلغ تسهیلات پرداختی چیزی معادل 1000 دلا‌ر است و براساس شدت‌فرسودگی خانه‌ها، این مبلغ افزایش می‌یابد.

3-3 دولت‌ها باید اطمینان حاصل کنند که یارانه‌های پرداختی صرف ساخت خانه‌های‌مقاوم و ایمن می‌شود

استفاده از مصالح‌ساختمانی بی‌کیفیت، نداشتن دانش‌کافی درزمینهٔ ساخت‌وساز و نبود نظارت فنی مناسب می‌تواند سلامت و ایمنی خانوارهایی را که برای ساخت یا بهسازی مسکن خود یارانه دریافت می‌کنند به‌خطر اندازد. از طرفی وقوع سیل و زلزله نیز در اندونزی یک خطر همیشگی‌است و نباید به‌سادگی از آن عبور‌کرد. در همین‌راستا، طرح‌ملی مسکن‌ارزان‌قیمت از بهبود استانداردهای واحدهای‌مسکونی، بهینه‌سازی عملیات ساخت‌وساز و نیز مقاوم‌سازی واحدهای مسکونی در برابر بلایای‌طبیعی حمایت می‌کند. براساس قوانین‌جدید، تخصیص‌یارانه به خانه‌های شخصی‌ساز منوط به‌این است که استانداردهای‌ساختمانی در ساخت آنها رعایت‌شود و تأسیسات‌زیربنایی برای آنها فراهم باشد.

4-3-ظرفیت‌سازی برای فعالان بخش مسکن باید در دستور کار قرار گیرد

بسیاری از بانک‌ها و تأمین‌کنندگان‌مالی بخش مسکن اطلاعات‌محدودی در مورد وضعیت اقشار کم‌درآمد و کارگران غیررسمی دارند و به‌همین دلیل در پرداخت وام به آنها بیش‌ازحد محتاط هستند. در همین‌راستا بانک‌جهانی همواره تلاش کرده‌است که بهترین شیوه‌های ارزیابی‌اعتبار، صدور‌بیمه و مدیریت‌ریسک را به فعالان‌اقتصادی معرفی‌نماید اما درعین‌حال دولت‌های‌مرکزی نیز باید به‌دنبال ظرفیت‌سازی برای دولت‌های محلی باشند تا آنها نیز بتوانند در برنامه‌ریزی و اجرای طرح‌های ساخت مسکن‌ارزان‌قیمت مشارکت‌کنند.طر‌ح‌ملی مسکن‌ارزان‌قیمت در اندونزی، از طریق آموزش، برگزاری کارگاه‌های ویژه و آماده‌سازی طرح‌های مسکن برای دولت‌های محلی، آنها را تقویت می‌کند و قابلیت‌های آنها را برای مشارکت در طرح‌های ملی و منطقه‌ای ارتقاء می‌دهد(12).

4-نتیجه‌گیری

از مباحث فوق می‌توان نتیجه‌گرفت مسکن گروه‌های کم‌درآمد در نواحی‌شهری باید دارای خصوصیات ذیل باشد:

-با محدودیت 36 مترمربع، خانه تنها می‌تواند توسط سه نفر اشغال شود. اگر ساکنان بیش از سه نفر بودند، خانه باید دو طبقه داشته‌باشد. شمار ساکنان بیش از شش نفر مجاز نبود.

-استفاده از مصالح ساختمانی به‌راحتی در دسترس و ارزان باشد

-استفاده از بام سبز به‌منظور تامین فضای‌سبز

خصوصیات مسکن سازگار با محیط‌زیست برای افراد کم‌درآمد هنگام ترکیب با عوامل‌خارجی مانند قیمت‌های پایین زمین، مدیریت هزینه‌های پایین و عملیات ساخت‌وساز خانه، روش‌های توسعه‌کارآمد،و در دسترس‌بودن تأمین‌مالی خوب با نرخ بهره‌پایین، و نیز توانمندسازی جامعه برای حمایت از پایداری،منجر به عرضه خانه‌ای می‌شود که از لحاظ پایداری و مقرون‌به‌صرفه برای توسعه‌دهندگان و افراد کم‌درآمد مناسب است.

منابع

1-Healey, J (2016) Housing Affordability. Thirroul: The Spinney Press.

2-Perry, J. (2015) There’s a Global Housing Crisis and Politicians Must Do More to Tackle It.

https://www.theguardian.com/global-development professionalsnetwork/2015/jun/10/from-beds-in-sheds-to-super-slums-theres-a-global-housing-crisisand-politicians-must-do-more-to-tackle-it

3-Okezone (15 Januari 2017) Gencarkan Rumah Tahan Gempa di Indonesia. http://economy.okezone.com/read/2017/01/15/470/1591906/gencarkan-rumah-tahangempa-di-indonesia.

4-Inapex (9 Januari 2017) 2017 Kebutuhan Rumah Masyarakat Indonesia Cukup Tinggi. http://inapex.co.id/2017-kebutuhan-rumah-masyarakat-indonesia-cukup-tinggi/

5-Okezone (27 Maret 2017) Sri Mulyani: Tiap Tahun Backlog Rumah Bisa Bertambah 400 Ribu. http://economy.okezone.com/read/2017/03/27/470/1652213/sri-mulyani-tiap-tahunbacklog-rumah-bisa-bertambah-400-ribu.

6-Dwijendra, N. K. A. (2013). Quality of affordable housing projects by public and private developers in Indonesia: The case of Sarbagita Metropolitan Bali. Journal of Geography and Regional Planning, 6(3), 69.

7-Media Indonesia (19 Agustus 2016) Kualitas Rumah Bersubsidi Perlu Diperhatikan. http://www.mediaindonesia.com/news/read/62272/kualitas-rumah-bersubsidi-perludiperhatikan/2016-08-19.

8-McKinsey Global Institute (2014) A Blueprint for Adressing the Global Affordable Housing Challenge. McKinsey Global Institute.

9-Shl`ay, A. B. (2006). Low-income homeownership: American dream or delusion?. Urban Studies, 43(3), 511-531.

10-Larasati, D., Duijvestein, C.A.J., & Fraaij, A. (2007). Sustainable Housing in Indonesia. Netherlands: Delft University of Technology.

11-Wazir, Z.A (2016) Konsiderans Sosio-Ekologis Pengendalian Kubah Panas Perkotaan (Urban Heat Island) Melalui Pendekatan Teori Kompleks Ekologis dalam Pengembangan Segugusan Rumah: Studi Kasus di Kota Palembang. Disertasi Doktor. Universitas Sriwijaya.

12-تسنیم.(1396)."مسکن یارانه‌ای در اندونزی".16 آبان.کد خبر: 1567395.قابل دسترسی در: