سیاستگذاری احیای خلیج گرگان و تالاب میانکاله

در مقدمه این گزارش آمده است:

خلیج گرگان و تالاب میانکاله همواره بهعنوان پناهگاه و زیستگاهی بی‌نظیر در شمال شرق دریای خزر شناخته می‌شوند. در تعریف خلیج باید گفت خلیج بخشی از دریاست که در خشکی پیشروی کرده است و از سه طرف به خشکی می‌رسد و تنها از یکسو به آب دریا متصل است. عمق خلیج نسبت به عمق دریا کمتر است و جریان آب آرام‌تری نسبت به دریا در آن جریان دارد.

کنوانسیون جهانی تالاب‌ها، تالاب را به «مناطق پوشیده از مرداب، باتلاق، لجن‌زار یا آبگیرهای طبیعی و مصنوعی اعم از دائمی یا موقت که در آن آب‌های شور یا شیرین به صورت راکد یا جاری دیده میشود از جمله شامل آبگیرهای دریایی که عمق آنها در پایین‌ترین حد جزر از شش متر تجاوز نکند» تعریف کرده است.

تالاب‌ها به دلیل آنکه از اجتماع گونه‌های پرندگان، پستانداران، خزندگان، دوزیستان، ماهیان و بی‌مهرگان حمایت می‌کند دارای ارزش محیط‌زیستی بسیار است. تأثیر و تأثر متقابل اجزای فیزیکی، بیولوژیکی و شیمیایی یک تالاب مثل، خاک، آب و گیاهان و جانوران، عملکردهای حیاتی متعددی برای تالاب خواهد داشت؛ از جمله ذخیره‌سازی، حفاظت در مقابل طوفان و کاهش تخریب سیلابی خطوط ساحلی، تزریق مجدد آب‌های زیرزمینی (جابه‌جایی آب از تالاب به درون سفره‌های زیرزمینی) تخلیه آب‌های زیرزمینی (جابه‌جایی آب بهسوی بالا و تبدیل آن به آب‌های محلی)، پایش آب از طریق تثبیت عناصر محلول، رسوبات و دیگر آلودگی‌ها و تعدیل آب‌وهوای محلی.

از سال ۱۹۹۵ میلادی که دریای خزر با فرایند پسروی تراز سطح آب مواجه شد، خلیج گرگان هم که تنها از دو کانال آبی با دریای خزر ارتباط دارد تحت تأثیر این کاهش تراز قرار گرفت و دچار فرایند پسروی آب شد. در کنار کاهش تراز سطح آب و افزایش نرخ رسوب‌گذاری و بسته شدن کانال‌های انتقال آب خزر به خلیج و همچنین کاهش عمق خلیج و افزایش تبخیر و کاهش حجم ورودی آب شیرین از رودخانه‌های حوضه آبخیز به خلیج گرگان، شرایط برای تنها خلیج ایرانی دریای خزر سخت‌تر شد. بهگونهای که از ۴۰ هزار هکتار مساحت خلیج گرگان، ۱۰ هزار هکتار آن به دلیل کاهش تراز و پسروی آب خشک شده است. این مسئله، زندگی اقتصادی و اجتماعی و سلامت روانی مردم منطقه را تحت‌الشعاع قرار داده است.

در این چند سال اخیر بحث علت خشکی خلیج گرگان و راه نجات آن در میان ذی‌نفعان مختلفی از شهروندان، رسانه‌های جمعی و مسئولین شهری و کشوری مطرح بوده است. به‌گونه‌ای که جهت بررسی کارشناسی و احیای خلیج گرگان و تالاب میانکاله کمیته ملی نجات خلیج گرگان تشکیل شد اما نتایج حاصل از این کمیته، از نظر ساختار روشی مغایرت‌هایی دارند؛ اختلاف در نتایج سبب شده است تاکنون اقدام عملی درباره خلیج گرگان صورت نگیرد.

ساختار این گزارش ضمن بررسی موقعیت جغرافیایی تالاب میانکاله و خلیج گرگان و صورت‌بندی دیدگاه‌های مختلف مطرح در خصوص مکانیسم و سازوکار اجرایی نجات خلیج گرگان، درصدد است همگرایی و واگرایی چشم‌اندازهای موجود را دسته‌بندی و سازوکار سیاستی، بر اساس سرجمع اظهارات مطرح‌شده، ارائه دهد.

برای مطالعه و دریافت متن کامل این گزارش، روی لینک زیر کلیک کنید.